N. B. Dilmurodov

 
Tovuqning muskullari
9-boshning plastinkasimon muskuli 10-
boshning lateral to‘g‘ri muskuli 11-
bo‘yinning ikki qorinli muskuli 12-kekirdak
jag‘ muskuli 13-boshning ventral to‘g‘ri
katta muskuli 14-ko‘ndalang oraliq
muskullari 15-bo‘yinni bukuvchi qisqa
muskul 16-to‘sh-kekirdak muskuli 17-to‘sh-
til osti muskuli 18-bo‘yinni yozuvchi uzun 
muskuli 19-bo‘yinni qaytaruvchi muskuli
20-elka-bo‘yin dorsal muskuli 21-
bo‘yinning uzun muskuli 26-tumshuqsimon
uzun muskuli 48-dorsal keng muskuli 50-
qanot burma muskuli 52-kurak usti
muskuli 53-ventral tishsimon muskul 54-
qorinning tashqi qiyshiq muskuli 55-
to‘shning kata muskuli 56-tikuvchi muskul
57-sonning keng fassiyani taranglovchi

---

muskuli 58-sonning ikki boshli muskuli 59-
yarim chandir muskul 60-qorinning tashqi 
qiyshiq muskuli 61-sonning ikki boshli
muskuli 62-anusni ko‘taruvchi muskul 63-
anusni siquvchi muskuli 64-dumqov
muskuli 65-dumquymich muskuli 67-68-
dumni ko‘taru vchi muskullar 69-70-boldir
muskullari 71-uchinchi barmoqning
bukuvchi uzun muskuli 72-kichik bolder va
tovonning uzun muskuli 78-katta
barmoqni bukuvchi muskul 79-barmoqni
bukuvchi chuqur muskuli 81-to‘rtinchi
barmoqni uzatuvchi muskul a-kekirdak c-
timus bezi d-qopchiq bezi e-qopchiq. 
 
 
Teri qoplami 
Parrandalarning terisi uch qavatdan iborat bo‘lib, usti par bilan qoplangan, 
ter va yog‘ bezlari bo‘lmaydi. Dumining ustki tomonida qopchiq bezi – 
glandula 
uropygii
joylashadi. U xuddi yog‘ bezlariga o‘xshash, ayniqsa u suvda suzuvchi 
parrandalarda yaxshi rivojlangan bo‘ladi. Bu bezlar sekreti parlarni yog‘lashda 
katta ahamiyatga ega. 
Parrandalarning tumshug‘i oyoq tangachalari, pixi, toji, qulog‘ining 
sirg‘asimon bo‘lmalari va pat-pari hosila organlariga kiradi. Tana haroratini doim 
birday saqlashda va uchishda pat-par katta ahamiyatga ega. Pat tuzilishiga qarab 
bir necha qismga bo‘linadi. Pat o‘qining ustki uzun qismi tanasi – 
scapus
deyiladi, 
unga pat elpig‘ichlari birikadi. Pat o‘qining elpig‘ichsiz pastki qismi uchi – 
calamus
deyilib, uning pastrog‘ida teshigi bor. Patlar birlashadigan o‘q bo‘lib, 
undan yonbosh qismlarga pat shoxchalari – 
rami
va nurlar – 
radii
o‘tib, ular 
ilmoqchalari – 
hamuli
yordamida birikadi. 
Qoplovchi par 
– 
pennae
lar qanot uchlarida va orqa tomonda joylashadi. 
Parrandalar dumidagi patlar rul vazifasini bajaradi. Qoplovchi parlar 
tananing hamma joyida bir xil emas, parli qismi – 
pterylae
va parsiz qismi – 
apterylae 
bo‘ladi. 

---

Par parrandalar tanasi haroratini bir xil me’yorda saqlaydi va sovuq-issiqni 
o‘tkazmaslikda muhim ahamiyatga ega. Tanadan qanotga o‘tish joyida terining 
katta burmasi bo‘lib, u uchuvchi parda – 
plica alaris
deyiladi. Bu burma 
qushlarning havoda erkin uchishini ta’minlaydi. 
Suvda suzib yuruvchi parrandalarning barmoqlari orasida teri pardasi hosil 
bo‘lib, u suvda yaxshi suzishga yordam beradi.