N. B. Dilmurodov

 
Eshitish va muvozanat organlarining tuzilishi 
 
Darsning maqsadi:
eshitish organlarining anatomik tuzilishi, topografiyasi, 
bajaradigan funksiyalari, hayvonlardagi tafovutlarini o‘rganish. 
Ko‘rgazmali materiallar: 
eshitish organlarining mulyajlari, rasmlar, 
slaydlar, ho‘l preparatlar.
 
Qishloq xo‘jalik hayvonlarining eshitish organlari uch qismdan: tashqi, o‘rta 
va ichki quloqdan iborat. 
Tashqi quloq 
– 
auris externa
quloq suprasi va uni harakatlantiruvchi 
yordamchi organlardan tuzilgan. 
Tashqi eshitish yo‘li 
- 
meatus acusticus externa
tashqi va o‘rta quloq 
orasidagi yo‘l bo‘lib, uning asosida suyak va halqasimon tog‘ay – 
cartilage 
anularis 
bo‘ladi. Bu yo‘lning tashqi qismi quloq suprasi bilan, ichki qismi o‘rta 
quloq bilan tutashgan. Tashqi eshitish yo‘li nog‘orasimon xalqa orqali o‘rta 
quloqdan ajralib turadi. U xalqa nog‘ora pardaga yopishgan bo‘ladi. Qoramol, 
qo‘y, echki va cho‘chqalarda bu yo‘l uzun, otlarda qisqa va voronkasimon bo‘ladi. 
Quloq suprasi 
– 
auricular 
voronka shaklidagi teri burmasidir. Quloq 
suprasi ko‘pchilik hayvonlarda tog‘ay plastinkadan iborat. Uning tashqariga chiqib 
turgan qismi qayiqcha – 
scapha,
proksimal qismi quloq suprasining asosi – 
concha 
auricula s.pars conchalis
deyiladi. Supraning tashqi yuzasi devori – 
dorsum 
auriculare,
ichki qismi qayiqsimon chuqurcha – 
fossa scaphaidea
deyiladi. Bunda 
keng quloq yoriqchasi – 
fissure auriculae
bo‘lib, uning oldingi va keyingi chetlari 
– 
margo auricula nasalis et caudalis
bo‘ladi. Bu chetlari bir-biri bilan birlashib 
supra uchi – 
apex auricula,
bosh suyagiga yaqin joyi yopishib bog‘lam – 

---

commissural auricula
hosil qiladi. Quloq suprasining sirti kalta, ichki yuzasi uzun 
jun bilan qoplangan. Quloq suprasining tog‘ayi elastik moddadan tuzilgan. 
Supraning asosi yog‘ yostiqchasi – 
corpus adiposis
da bo‘lib, u quloq 
harakatlanishiga yordamlashadi. Qoramollarning quloq suprasi keng va yoyiqroq, 
qo‘y va echkilarda ham shunday shaklda, lekin osilib turadigan bo‘ladi. 
Cho‘chqalarniki keng, ochiqroq, otlarda uzun va tik turadigan bo‘ladi. Quloq 
suprasini harakatlantiruvchi muskullar uch guruhga bo‘linadi: 
1. Quloq suprasini taranglovchi muskul
 
– 
m.scutularis
juda yupqa 
plastinkadan iborat bo‘lib, chakka chuqurini to‘ldirib turadi. Uning markazida 
tog‘ay qalqoncha – 
scutulum auriculae 
bor. Taranglovchi muskul uch qismga 
bo‘linadi: a) qalqonlararo muskul – 
m.interscutularis
tashqi sagittal taroqdan 
boradi; b) peshana qalqon muskuli – 
m.frontascutularis
peshonaning tashqi 
tarog‘iga birlashadi; v) bo‘yin qalqon muskuli – 
m.cervicoscutularis
ensa 
tarog‘idan boshlanib, tog‘aysimon qalqonchada tugaydi. 
2. Quyidagi to‘rtta adduktor:
 
a) yuqorigi adduktor – 
m.adductor auris 
dorsalis; 
b) o‘rta adduktor – 
m.adductor auris medius;
v) pastki adduktor – 
m.adductor auris ventralis;
g) tashqi adduktor – 
m.adductor auris externus
quloq 
suprasini aylantiradi, oldinga tortadi. 
3. Quloq suprasini ko‘taruvchi muskullar
 
uchta bo‘lib, ulardan: a) uzun 
ko‘taruvchi muskul 
– m.levator auris longus
ensa tarog‘idan supra tomon boradi; 
b) qisqa ko‘taruvchi muskul – 
m.levator auris brevis
quloq qalqonchasidan o‘tadi; 
v) o‘rta ko‘taruvchi muskul – 
m.levator auris medius
tashqi sagittal taroqdan 
boshlanib suprada tugaydi. 
4. Quyidagi ikkita adduktor quloq suprasini yon tomonlarga tortadi:
 
a) uzun 
adduktor – 
m.abductor auris longus
bo‘yin payidan quloq suprasiga kelib 
birlashadi; b) qisqa adduktor – 
m.adductor auris brevis
yuqoridagi muskul bilan 
birga boshlanib, supraning pastki qismida tugaydi. 
5. Quloqning pastki muskuli
 
– 
m.auricularis ventralis
quloq orqasi so‘lak 
bezidan boshlanib quloq suprasida tugaydi, bu muskul qisqarganda suprani pastga 
tortadi. 
Uzun va qisqa buruvchi muskullar
 
– 
m.rotator auris longus et brevis
qalqonchadan quloq suprasining asosiy qismiga boradi. Cho‘chqalarda yuqoridagi 
muskullar bir-biriga qo‘shilishi natijasida soni ancha kamayadi, qoramollarda 
anchagina yirikroq, otlarda kuchli rivojlangan bo‘lib, quloq suprasini 180
0
gacha 
bura oladi. 

---