N. B. Dilmurodov

Ko‘zning rangli pardasi 
– 
iris 
hayvonlarda har xil rangda bo‘lib, shox 
pardaning orasida turadi. Bu pardaning o‘rtasida oddiy teshik – ko‘z qorachig‘i – 
papilla 
bor. Rangli pardaning oldingi va keyingi yuzasida burmalar – qorachiq 
hamda kiprik chetlari bo‘lib, ular kiprik tanasi va shox pardaga birlashib turadi. 
Qorachiqning ustki tomonida uzum g‘ujumlariga o‘xshash qoramtir shakllar – 
granulae iridis 
bo‘ladi. Rangli parda pigmentlari har xil rang beradi. Ko‘z 
qorachig‘i atrofida silliq muskul tolalari qorachiq sfinkteri – 
m.sphincter pupillae
ni, radial holda joylashuvchi muskullar – 
m.dilatutor pupillae
qorachiqni 
kengaytiruvchilardir. Uning kengayishi va torayishi yorug‘likka bog‘liq bo‘ladi. 
Qorachiqning shakli ham har xil hayvonlarda turlicha: o‘txo‘rlarda ko‘ndalang 
bo‘ladi.
Ko‘zning to‘r pardasi 
– 
retina 
ko‘radigan va ko‘rmaydigan qismlarga 
bo‘linadi. Ko‘radigan qismi – 
pars optica retinae
ham o‘z navbatida ikkiga 
bo‘linadi: a) pigmentlangan qavat tomirli qavatga yaqin birlashgan: b) yoki 
xususiy (chin) to‘r qavat ko‘rish nervining kirish joyidan kipriksimon tanagacha 
boradi. Rangi qizg‘ishroq-tiniq bo‘ladi. To‘r pardaning ko‘rish nerviga o‘tadigan 
joyi ko‘rish g‘uddasi – 
papilla optica
deyiladi. Uning diametri 4,5-5 mm. To‘r 
pardaning o‘rtasida markaziy hoshiya 
– area centralis retinae 
bo‘lib, u eng yaxshi 
ko‘rish joyi hisoblanadi. 
Kipriksimon (ko‘rmaydigan) qismi 
– 
pars ciliaris (caeca) retinae
va 
rangli parda qismi – 
pars iridis retinae
juda yupqa bo‘lib, ikki qavatdan iborat, 
ularning biri kipriksimon tanaga, ikkinchisi rangli pardaga birlashadi.
Gavhar 
– 
lens cristallina
ikki tomonlama qavariq linza bo‘lib, rangli parda 
orqasida joylashadi. U juda tiniq va zich konsistensiyali bo‘lib, yorug‘liq nurini 
sindirib, to‘r pardaga tasvir tushirish uchun xizmat qiladi. Uning diametri har xil 
hayvonlarda turlicha: otlarda gorizontal holda 22 mm, vertikal holda 19 mm, 
qalinligi 13,25 mm; qo‘ylarda gorizontal holda 14-15 mm, qalinligi 12-14 mm, 
og‘irligi 2,5-2,2 g bo‘ladi. Gavharning sirti kapsula – 
capsula lentis
bilan o‘ralgan 

---

bo‘lib, unda po‘stloq – 
substantia cortialis lentis,
zich yadro – 
nucleus lentis
qismlar bo‘ladi. Ko‘z gavhari kipriksimon tanaga pay orqali – 
zonula ciliaris 
(Zinnii)
yoki ko‘tarib turuvchi pay – 
lig.suspensorium lentis
bilan birlashib turadi. 
Bunda limfa yoriqchalari bo‘lib, ular limfa suyuqligi bilan to‘lib turadi. SHu 
paylarning qisqarishi va yozilishi natijasida doim elastik holatdagi gavhar 
kengayib-torayadi va buyumlarni ko‘rishni osonlashtiradi.