N. B. Dilmurodov

Yuz bo‘lim suyaklari – cranium viscerali s. splanchnocranium 
og‘iz va 
burun bo‘shlig‘ining hosil bo‘lishida ishtirok etadigan suyaklardir. Yuz bo‘limi 
suyaklariga: pastki jag‘, yuqorigi jag‘, jag‘ oraliq, burun, yonoq, ko‘z yoshi, 
tanglay, qanotsimon, dimog‘, yuqorigi va pastki burun chig‘anoqlari hamda til osti 
suyaklari kiradi. 
Pastki jag‘ suyagi
- 
os mandibulare 
ikkita suyakdan tuzilgan bo‘lib, chakka 
suyagining yonoq o‘simtasi bilan birikib turadi. Bu suyakda tanasi – 
corpus 
mandibulare
hamda jag‘ shoxchasi – 
rami mandibulare 
farqlanadi. Pastki jag‘ 
joylashadigan katakchalari – 
margo alveolaris 
da
 
esa tishlarning kesuvchi qismi – 
pars incisiva, 
asosiy qismi – 
pars molaris 
farqlanadi. Kesuvchi qismida tashqi 
qavariq lab yuzasi – 
facies labialis 
va ichki botiq til yuzasi – 
facies lingualis 
bo‘ladi. Bu ikkala yuza alveolyar yuzada bir biriga birlashadi va shu erda 4 ta tish 
alveola katakchalari bo‘ladi. Kesuvchi qismida tishli alveolyar cheti – 
rami-margo 
alveolaris
bo‘lib, u tishsiz cheti – 
rami-margo interalveolaris 
ga o‘tadi. Asosiy 
qismida til yuzasi – 
facies lingualis  
va jag‘lararo muskul uchun jag‘-til osti liniya 
(hoshiya) – 
linea mylohyoidea 
hamda lunj yuzasi – 
facies buccalis 
bo‘ladi. 
Asosiy qismning tashqi va ichki yuzasi bo‘lib, uning tashqi yuzasida iyak 
osti teshigi – 
foramen mentalis
bor. 
Jag‘ shoxchasi jag‘ burchagidan to bo‘g‘im o‘simtasigacha cho‘zilgan. 
Uning yon (lateral) yuzasida chaynash muskulining qanotsimon yoki kichik 

---

chaynovchi muskul birlashishi uchun chuqurchasi, medial (ichki) yuzasida esa 
qanotsimon chuqurcha bo‘ladi. 
Jag‘ shoxchasining kirish (oral) uchida chakka muskuli uchun muskul 
o‘simtasi – 
processus muscularis
chiqib turadi, aboral (chiqish) uchi uning 
yuqorisida botiq bo‘g‘im o‘simtasi – 
processus articularis
bulib, u muskul 
o‘simtasidan jag‘ kesigi – 
incisura mandibulare
orqali ajralib turadi.
Qanotsimon chuqurchasida nerv va tomirlar o‘tishi uchun pastki jag‘ teshigi 
– 
foramen mandibulare
yotadi va u pastki jag‘ kanali – 
canalis mandibularis
ga 
boradi. Bu kanal iyak osti teshik bilan tugallanib, uning ichida nafis kesuvchi qism 
kanali joylashadi va u kesuvchi qismda tugaydi.
Hayvonlardagi farq qiluvchi xususiyatlari. 
Otda 
– 
pastki jag‘lar bitta 
suyakka ertachi aylanadi; tomirlar o‘yig‘i chuqur; kesuvchi qism alveolasi 3 ta va 1 
ta qoziq tish uchun (erkak hayvonlarda); jag‘, til osti liniyasi yaxshi ko‘ringan; 
suyak bo‘yni, chaynash va qanotsimon chuqurchalar yaqqol ko‘zga tashlanuvchan, 
muskul o‘simtasi katta; bo‘g‘im o‘simtasi kundalang – oval, qavariq; pastki jag‘ 
burchagi qalinlashgan. Cho‘chqada
– 
pastki jag‘ suyaklari bir-biriga qo‘shilib 
ketgan; alveolasi 3 ta; muskulda bo‘g‘im o‘simtalari bir xil uzunlikda; bo‘g‘im 
o‘simtasi uchburchak qavariq shaklda; pastki jag‘ning tanasida bir nechta iyak osti 
teshikchalari bo‘ladi. Kavsh qaytaruvchi hayvonlarda
– 
pastki jag‘ suyagi 
tanasining har qaysi tomonida kurak tishlar uchun to‘rttadan chuqurchalar bo‘ladi; 
oziq tishlar uchun maxsus chuqurcha bo‘lmaydi. Itda
- 
chaynash muskulining 
chuqurchasi chuqurroq; muskul o‘simtasi baland (uzun); jag‘ burchagida burchak 
o‘simtasi bo‘ladi; tishsiz cheti bo‘lmaydi; iyak osti teshiklari bir nechta bo‘ladi.