N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

♦ Epiteliy to‘qima
Epiteliy — qoplovchi (chegara) to ‘qimalar tananing butun 
yuzasini, kovakli organlar ichini va zardob pardalarni qoplab, 
organizmda bir qancha bezlami hosil qiladi. Epiteliy to'qimasi 
chegaralovchi to ‘qima bolib, tana yuzasini, tashqi muhit bilan 
bevosita aloqador bo‘lgan bo‘shliq organlarni, jumladan, ovqat 
hazm qilish kanalining, nafas organlarining va siydik avirish 
organlarining ichki yuzalarini qoplab turadi.
Epiteliy to ‘qimasi embrion taraqqiyotida har uchala homila 
vaoaqlaridan (ekto, mezo, va entodermadan) taraqqiy yetadi. Ilk 
bor hosil bo‘lgan epiteliy hujayralari embrionning rivojlanishi 
uchun qulay sharoit yaratadi, ya’ni ona organizmi bilan homila 
o'rtasida moddalar almashinuvini ta ’minlaydi.
Epiteliy to ‘qimasining kelib chiqishi va bajaradigan funksiya- 
laming har xil bo‘lishiga qaramasdan, boshqa to'qimalardan o‘ziga 
xos quyidagi xususiyatlari bilan farq qiladi.
1. EpiteUy to ‘qimasi bir-biriga zich joylashgan plast holidagi 
hujayralar to ‘plamidan iborat bo‘Ub, hujayralarora modda deyarli 
bo'lmaydi.
2. Epiteliy to ‘qimasi doimo bazal membranada yotadi.
3. Epiteliy to ‘qimasi bazal membranada joylashgani sababli, 
uning 
tarkibidagi hujayralar qutbli differensiallanish hususiyatiga 
ega, 
ya’ni hujayraning 
apikal
va 
bazal
qismlari farq qilinadi. Bir 
qavatli 
epiteliylarda hujayraning tashqi muhitga qaragan qutbi 
apikal, 
biriktiruvchi to‘qimaga qaragan uchi 
bazal qutblari 
deyiladi. 
Ko'p 
qavatli epiteliyda esa 
yuza qavat 
hujayralari chuqur joylashgan 
bazal qavat 
hujayralardan farq qiladi.
4
.
EpiteUy to ‘qimasida qon tomirlari bo‘lmaydi, uning hujay- 
ralari 
bazal membrana orqali ostidagi qo‘shuvchi to ‘qimalardan 
oziqa 
moddalami diffuziya yo‘U bilan oladi.