N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

45

---

Nazorat uchun savollar.
1. Zigotaning tabaqalanishini izohlab bering.
2. Sariqlik moddaning miqdoriga qarab qushlar tuxum hujayraning turi.
3. Qushlar zigotasida qanday maydalanish yuz beradi?
4. Seroz pardaning ahamiyati.
5. Amnionning vazifasi.
M an». Bir qavatli va ko‘p qavatii epiteliy
to‘qimasi
Darsning maqsadi:
1. « To‘qima», «epiteliy«, «bir qavatli epiteliy» va «ko'p qavatli epiteliy«
tushunchalari bilan tanishish;
2. Bir qavatli kubsimon va ко ‘p qavatli yassi epiteliy preparatlarini о 'rganish,
chizish va belgilash;
K o‘rgazmali materiallar: mikroskop, gistopreparat, rasm
To'qima (histos-to'qima) evolyutsion taraqqiyot natijasida vu- 
judga kelgan, morfo-funksional xossalari va moddalar almashi- 
nuvining umumiyligi bilan xarakterlanadigan, individual taraqqiyot 
jarayonida umumiy manbalardan kelib chiqadigan hujayralar va 
ularning hosilalaridan iborat sistemadir. To'qimalami o'rganish 
va tasnif qilishda uch asosiy omilni: to'qimalarning kelib chiqishi 
hamda taraqqiyoti (genezi)ni, morfologik va funksional xossalarini 
o'rganadi.
Shuni qayd qilish lozimki, tarixiy taraqqiyot davrida 4 xil 
to'qima vujudga kelgan bo'lib, hozirgi zamonda A. A. Zavarzinning 
morfo-funksional klassifikatsiyasidan foydalaniladi.
1. Epiteliy (qoplovchi) to'qimasi.
2. Ichki m uhit to'qim asi (tayanch — trofik va himoya), 
biriktiruvchi to'qimasi.
3. Mushak (harakatlantiruvchi muskul) to'qimasi.
4. Nerv (asab) to'qimasi.
Bulardan epiteliy va birktiruvchi to'qimalar eng qadimiy hisob- 
lanadilar. Rivojlanishning so'ngi davri lari da hayvonlar tuzilishing 
murakkablashishi bilan birga mushak va nerv to'qimalari tako- 
millashgan. Mushak to'qimasi harakat funksiyalarini bajarsa, nerv
46

---

to‘qimalari qolgan barcha to ‘qimalarini o‘zaro boglab, organizm­
ning bir butunligini ta’minlash bilan bir qatorda shu organizmlami 
tashqi muhit bilan aloqasini tiklab turadi.