N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

xususiyatlarini, katta qon aylanish doirasi arteriyalari, yurakdan chiqadigan
aorta iomiri, uni tarmoqlanishi, b o ‘yin, oldingi oyoq va bosh sohasining
magistral va asosiy arteriya tomirlari va ularning qon bilan t a ’minlash
sohalarini, qon aylanish tizimini anatomik tarkibi, ko'krak, qorin va orqa
oyoq arteriyalari tarmoqlanishi va topografiyasini o'rganish.
Ko‘rgazmali muteriallar: 
rasm, ho I va quruq preparatlar, slaydalar.
Yurak-qon tomirlar tizimini o‘rganadigan bo‘limga angiologiya 
deyiladi. Bu tizim butun hayotiy muhim organlar, to ‘qi malar 
hamda ularning hayot faoliyatini zarur oziq moddalar, kislorod, 
garmon, vitamin hamda kerakli issiqlik bilan ta’minlaydi. Shuning 
bilan bir qatorda organ, to'qima va ho'jayralardan moddalar
81-rasm.
Mushuk bachadoni
shoxining ko‘ndalang kesimi.
Kuchsiz obyektiv
288

---

almashinuvi natijasida hosil bo'lgan ortiqcha, keraksiz va zaharli 
(karbonat angidrid gazi, har xil zararli tuzlar, ortiqcha suv, issiqlik 
va boshq.) moddalarni chiqarish uchun xizmat qiladi. Bu murak- 
kab jarayon suyuq to'qima bo'lishi uchun va limfa suyuqligining 
yopiq qon aylanish nayi - qon tomirlari va limfa tomirlari orqali 
amalga oshiriladi. Qon va limfa suyuqligi plazma va shakli 
elementlaridan tashkil topgan.
Qon aylanish tomirlari orqali harakat qiladi, limfa esa atrofdan 
markazga limfa sistemasining tomirlari orqali yig'ilib keladi. Qon 
tomirlar sisternasiga yurak, qon tomirlari - arteriya, vena, 
kapillyarlar kiradi.
Limfa tizimiga esa limfa kapillyarlari, limfa tomirlari, limfa 
yoilari va limfa tugunlari kiradi. Qonning shaklli elimentlari 
(eritrotsit, leykosit, trombositlar), hamda qon hosil qiluvchi 
organlar — limfa tugunlari, qizil ilik, taloq (embrion davrida jigar 
va timus) kiradi.