N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

Endokard 
— yurakning ichki qavati bo'lib, elastik to'qimalardan 
tashkil topgan, endoteliy ho'jayralari bilan qoplangan.
Miokard — yurakning o'rta qavati bo'lib, yurak muskul to'qi- 
masidan tashkil topgan; yurak bo'lmalari va qorinchaiari muskul 
tolalari alohida bo'lib, bir-biri bilan qo'shilmaydi. Atrioventrikulyar 
teshik atrofida joylashgan fibroz tog'ayi orqali ajralib turadi. Yurak 
bo'lmalari va qorinchaiari muskul qavati qalinligi har xil bo'ladi.
Epikard 
— yurakning tashqi zardob pardasi hisoblanadi.
Yurak ikkita bo'lma va qorinchalarining ichki to'sqichi orqali 
to'rtta kameraga bo'linadi. Shundan ikkitasi yurakning asosida 
joylashgan, ikkitasi esa uning pastki qismida joylashgan. Yuqoridagi 
ikkita bo'shliqqa o'ng va chap yurak bo'lmalari, pastdagisi esa 
o'ng va chap yurak qorinchaiari deyiladi. O'ng yurak bo'lmasi 
o'ng qorincha bilan tutashadi, chap bo'lma esa chap qorincha 
bilan tutashadi. Yurakni o'ng bo'lagi bilan chap bo'lagidagi 
suyuqlik bir-biri bilan aralashmaydi. Yurak qorinchaiari o'rtasida 
to'sqich bo'ladi. Embrion yurak bo'lmalarining to'sqichida oval 
teshik bo'ladi. Bu teshik bola tug'ilgan vaqtda yopiladi, ba’zilarida 
(
20
% gacha) bitmay umrbod saqlanib qoladi.
Yurak bo'lmalari yurakning asosiy qismida joylashadi, yurak 
qorinchalaridan ko'ndalang ariqcha orqali ajralib turadi.
290

---

Har bir yurak bo'lmasining devori yupqa muskul, o'ng va 
chap yurak quloqchasidan iborat. Endokardning pastki qismida 
muskul qavat hisobidan so‘rg‘ichsimon muskul joylashadi. Bu 
muskullarga yurak klapanlaridagi torsimon pay kelib birlashadi.
Yurakning o'ng bo'lmasining yuqori devorida ikkita yirik teshik 
bor, ya’ni oldingi kovak vena teshigi va keyingi kovak vena teshigi. 
Birinchi teshik burmacha devorining yuqorigi old tomonida, ikkin- 
chisi esa uning qarama-qarshisida joylashadi. Bundan tashqari 
o'ng yurak bo'lmasida o'ng atrioventrikulyar yoki venoz teshik 
bo'lib, har ikkala kovak venaning yurak bo'lmasiga tushadigan 
joyida muskuldan iborat valiksimon do'nglik mavjud, u venalararo 
do'nglik yoki laver do'ngligi deyiladi. Bu do'nglik har ikkala vena- 
dan