N. B. D ilm u r o d o V, M. G. Karimov, Z. F. Norm uradova «hayvonlar morfologiyasi»

12
haftaligida, mushuk bolasida esa 
10—12
haftaligida 
urug'don xaltasiga tushadi
.1
Urug‘don juft jinsiy bez bo'lib, unda sperma va jinsiy 
gormonlar ishlab chiqiladi. Buqalarda urug'donlar nisbatan yirik, 
uzunchoq vertikal ellipssimon shaklga ega. Har bir urug'donda 
bosh va dum uchi, urug'don ortig'i tomon va erkin cheti, lateral 
va medial yuzalari farqlanadi. Bosh uchi buqalarda yuqoriga 
qaragan; dum uchi pastki tomonga qaragan. Urug'don ortig'i
1 Victoria Aspinall. Veterinary anatomy and Physiology. Textbook. New-
York, 2015.
265

---

tomon cheti orqa tomonga qaragan; erkin cheti oldingi tomonga 
qaragan bo‘ladi. Urug‘donning lateral yuzasi qavariq, medial yuzasi 
esa tekis boladi.
Urug‘donning tashqi yuzasi fibrozli oq pardadan tuzilgan bolib, 
u urug'don ortiglning bosh qismi tomonidan o‘sib urug'donni 
ichiga kiradi va 
2—8
mm qalinlikdagi urug'don ichi tasmalarini 
hosil qiladi 
(74-rasm ).
U rug'don tasmalaridan oq pardaga 
urug'don to'sqichlari o'tadi; to'sqichlar urug'donni ko'plab 
kameralarga ajratib, ularda urug'don parenximasini hosil qiluvchi 
egri-bugri kanalchalar joylashgan. Kanalchalaming uzunligi 75 
sm, diametri esa 0,1—0,2 mm gacha boladi. Egri-bugri kanalchalar 
to'g'ri kanalchalarga o'tadi; to'g'ri kanalchalar urug'don ichi 
tasmasida joylashadi va urug'don to'rini hosil qiladi. Urug'don 
ichi tasmasi urug'don to'ri bilan birgalikda Gaymor tanasi deb 
ataladi. Urug'don parenximasi buqalarda sarg'ish rangda boladi. 
To'sqichlari unchalik rivojlanmagan. Urug'don tashqi tomondan 
maxsus qin parda bilan qoplangan. Bu parda urug'dondan tashqari, 
uning ortig'ini ham qoplab turadi, keyin esa urug'don tutqichiga 
o'tib, u yordamida urug'don urug'don xaltasining umumiy qin 
pardasiga birikib turadi.