N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

O y b u y ir q a l’adan 
eng qadim gi yozuv namunasi topilgan. U xum 
sirtiga yozilgan boMib. unda x um ning sigMmi k o ‘rsatilgan. 
Oybuyir- 
q a l’a QoraqalpogMstondagi Shum anay qishlogMdan 41 
km
shimoli- 
g ‘arbda joylashgan. Halq uni 
D jam p ik q a l’a deb ataydi. 
Y odgorlik 
dastlab 1946 yilda X orazm ekspeditsiyasi tom onidan r o ‘yxatga olingan. 
XX asrning 70-80 yillarida olib borilgan arxeologik tadqiqotlar 
natijasida uning m il.avv.V asrlarga oid madaniy qatlamlari topildi. 
Q a l'a n in g u m u m iy m aydoni 10 
ga.
Burjlar bilan m ustahkam langan 
m udofaa devoriga ega boMgan. Tadqiqotlar natijasida, uning 3 bosqichi 
aniqlangan:
1. 
mil.avv. V-1II asrlarning oxiri, 2. Mil. I- IV asrlar., 3. Mil. IX-XI 
asrlar.
Y odgorlikning quyi qatlam idan bir metr balandlikdagi 3 ta xum 
topildi. U larda suyuq va sochiluvchan narsalarni saqlashgan. Xumlar- 
ning har birida yozuv bor, ularni s u g ‘dshunos olim V.A .Livujic o ‘qigan. 
O r a m i y y o z u v i a s o s i d a s h a k l l a n g a n ilk X o r a z m y o z u v i e k a n l i g i n i
aniqladi.
Q a l’a liq ir
q a l’asi Q o ‘zaliqirdan ja n u b tom onda T ashxouz viloyati 
hududida joylashgan. U n in g tarhi kvadrat shaklida boMib, 1000x700 m. 
Q a l'a devorlarida m inoralar bor va uning 4 ta darvozasi m urakkab 
tuziIishdagi labirint bilan him oyalangan. Yodgorlik dastlab 1938 yilda 
r o ‘yxatga olingan. U erdagi tadqiqot ishlarini S.P.Tolstov boshchi- 
ligidagi X o razm arxeologik ekspeditsiyasi davom ettirgan. Tadqiqotlar 
davom ida unda 2 ta qurilish bosqichi aniqlangan. 1 qurilish bosqichi 
arxaik davrning oxirlari boMib, bu davrda q a l'a bunyod etilgan. Lekin 
qurilish oxiriga etkazilm ay tashlab ketilgan, yongMn izlari uchraydi.
2 qurilish bosqichi antik davrga legishli boMib, bu davrda q a l'a
zardushtiylarning qabristoni vazifasini bajargan.
Birinchi qurilish bosqichiga oid saroy aniqlangan. U kvadrat shaklda 
qurilgan 80x80 m. U ning ikkita xovlisi, k o ‘p ustunli zali va yoMaklar 
orqali bir biri bilan birlashtirilgan 30 ga yaqin xonalar topilgan. Qurilish 
ishida alebastr ishlatilgan. U erdan antik standartdagi va turli shakllar- 
dagi 
alebastr gMshtlar, grifon boshiga o 'x sh a sh
qolip va kapitellar 
topilgan. Urnuman y o dgorlik aham oniylarning qurilish uslublari asosida 
bunyod qilingan. O lim lar uni aham oniylarning rezidensiyasi sifatida 
qurilavotgan boMib, x orazm iylar aham oniylar hukmronligidan ozod 
boMgach, 
qurilish 
ishlari 
t o ‘xtagan 
degan 
fikrni 
bildirganlar.
100

---

Shuningdek, q a l’ada qurilishining tugallanmay qolishi X orazm da 
a ham oniylar hukmronligi uzoq davom etmaganligi va ular bu hududdan 
mil.avv. V asr oxiri IV asr boshlarida chiqib ketishganligini isbotlaydi.
Arxaik 
davrda 
Surxondaryo 
hududidan 
Bandixon, 
Qiziltepa, 
Kuchuktepa, Qashqadaryo hududidan Daratepa, E rq o ‘r g ‘on, Uzunqir 
yodgorliklari topib o ‘rganilgan.