N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

---

N.A.EGAM BERDIEVA
ARXEOLOGIYA
( 0 ‘quv qo‘llanma)
T O S H K E N T - 2 0 1 1

---

UDK : 902 (075) 
BBK 63.4 
Э18
Э18 N .A .Egainberdieva. Arxeologiya. - Т . : «F an va texnologiya», 
2011, 176 bet. (12+12 o q -q o ra va rangli ra sm lar).
0 ‘quv qoMlanmada ibtidoiy davr makonlari, qishloqlar va shahar­
larning shakllanish, rivojlanish jarayonlari, o ‘rta asrlar davrining moddiy 
madaniyat yodgorliklari va ularning o'rganilish tarixi bayon qilingan. 
Keyingi yillarda arxeologiya sohasida qoMga kiritilgan yutuqlar toMiq 
o ‘z aksini topgan. Shuningdek, har bir arxeologik davrning o ‘ziga xos 
xususiyatlari izchil yoritib berilgan.
0 ‘quv qoMlanmada o'quv kursini o'zlashtirish yuzasidan pedagogik 
texnologiya uslublari, darsni mustahkamlovchi savollar, mavzuni 
o'zlashtirish yuzasidan q o ‘shimcha materiallar va testlar mujassam- 
lashgan.
0 ‘quv qoMlanmadan 
Oliy o ‘quv yurtlari talabalari, shuningdek, 
arxeologiya va tarixga qiziquvchilar foydalanishlari mumkin.
UDK: 902 (075)
BBK 63.4
Taqrizchilar:
t.f.d. 0 ‘zR FA akademigi A .A sqarov 
t.f.d. prof. A.S.Sagdullaev
O 'quv qo'llanm a O 'zbekiston Respublikasi 
Oliy va o'rta maxsus
t a ’lim vazirligining 2010 y il 21 oktyabrdagi 396-sonli buyrug'iga
asosan nashrga tavsiya qilindi.
ISBN 9 7 8 -9 9 4 3 -1 0 ^ 1 6 5 -5
© « F a n va texnologiya» nashriyoti, 2011.

---

KIRISH
OMmish kelajakni belgilaydi - deydi dono xalqimiz. Haqiqatan ham 
o ‘tmishda yuz bergan har bir voqea, hodisa bugungi kun uchun 
poydevor vazifasini 
o ‘taydi. 
Ayniqsa, xalqlaming ma’naviyatini 
shakllantirishda, ulami ruhan boyitishda o ‘tmish voqealarining o ‘rni 
beqiyosdir.
0 ‘tmishni o‘rganishda arxeologiya va tarix fanlari muhim o ‘rinni 
egallaydi. 
Ular 
mustaqil 
fan 
sohalari 
bo‘lsada, 
bir-biri 
bilan 
chambarchas bogMiq. Ular bir obyektni, y a ’ni o ‘tmishni turli uslublarda 
tadqiq qiladilar. 0 ‘tmish voqealarini tarix yozma va moddiy manbalar 
asosida o ‘rgansa, arxeologiya asosan, moddiy manbalar-topilmalar 
asosida o ‘rganadi.
Kishilik jamiyati tarixini tiklashda arxeologiyaning o ‘mi beqiyosdir. 
Arxeologiya qadimgi moddiy madaniyat 
manbalarini o ‘rganish 
jarayonida turli uslublardan, ayniqsa aniq 
fanlarning 
yutuqlaridan 
unumli foydalanadi. Bu fanlar - geografiya, geologiya, botanika, 
zoologiya, 
kimyo, 
biologiya, 
fizika, 
antropologiya, 
etnografiya, 
toponimika, astronomiya va boshqalardir.
Arxeolog olimlar OM.Islomov 
va K.A.Kraxmal 
0 ‘rta 
Osiyo 
mintaqasining o ‘ziga xos geologik tuzilishini, y a ’ni tog‘lik, adirlik va 
pasttekisliklardan iborat ekanligini hisobga olib, undagi 
geotektonik 
va geomagnit hodisalarni radiomagnit metodlari orqali oMgandilar. 
Natijada olimlar pasttekisliklardagi kimyoviy o'zgarishlar togMik 
hududiarga nisbatan sekin kechishini isbotladilar va 
paleolit 
davri 
yodgorliklari uchun 
ilgari belgilangan sanalami 500-600 ming yilga 
qadimiylashtirdilar. Bu esa, jahon miqyosida katta yangilik boMdi.
Arxeologiyada qadimgi davrlar tarixi tabiiy-geogratlk sharoit bilan 
bogMiq holda 
tadqiq qilinadi. 
Arxeologiyada 
bu «ekofakt» va 
«artefakt» tushunchalari bilan ishlatiladi.