N. A. Egam berdieva arxeologiya ( 0 ‘quv qo‘llanma)

B a q tr iy a d a
Dalvarzintepa, Eski 
Termiz, 
Jondavlattepa; 
S u g ‘d a 
Afrosiyob, 
E rqo‘rg ‘on, 
Poykent; 
X o r a z m d a
Y o n b o sh q a l’a, A y o z q a l’a, B ozorqal’a, T u p ro q q al’a, Q o ‘yqi- 
rilganqala; 
C h o c h d a
Q anqa, Shoshtepa, Q ovunchitepa; 
F a r g ‘o n a d a
Axsikent, Koson, M a rh a m a t kabi yodgorliklar, yuzlab qishloqlar 
shakliandi.
S h o s h te p a
T oshkent shahrining jan u b iy qismida, J o ‘n kanali 
q irg ‘o g ‘ida joylashgan. B ugungi kunda bu hudud Sergeli tum anining 
Shoshtepa m ahallasiga qarashlidir. 
Yodgorlik dastlab qishloq tarzida 
shakllanib, mil.avv. II asrga kelib shahar qiyofasini ola boshlagan. 
Q a n g ‘ davlatining uzoq chegarasida jo y lash g an b o ‘lib, uning shimoliy 
chegarasidagi strategik istehkom, hunarm andchilik markazi, k o ‘chm an- 
chi c horvador aholi bilan o ‘troq dehqonlar o ‘rtasida olib boriladigan 
o 'z a ro savdo aloqalari rivojida asosiy vazifani o ‘tagan. Saqlanib qolgan 
qisniining u m u m iy m aydoni 300-250m". Ilgari u 25 
ga
maydonni 
egallagan.
Shoshtepa yodgorligida dastlab 1896 yilda N .P.O stroum ov boshchi- 
ligida T urkiston havaskor arxeologlari qazish ishlarini olib boradilar. 
Toshkent arxeologik ekspeditsiyasi 1978-1979 yillarda qazish ishlarini 
olib boradi. Shoshtepada o ‘tkazilgan tadqiqot ishlari natijasida, uning 
quyidagi bosqichlarini aniqladi:
1. Shoshtepa I-m iloddan avvalgi V I - I V asrlar davri b o ‘lib, B u rg ‘uluk 
m adaniyatining s o 'n g g i bosqichi davri.
2. Shoshtepa II-mil.avv.II asr b o ‘lib, Q ovunchi I madaniyatiga o ‘tish 
davri.
102

---

3. Shoshtepa III-mil.avv. II-I asriar b o ‘lib, Qovunchi 1 mada-niyati 
davri.
4. Shoshtepa IV-Qovunchi IJ madaniyatining birinchi bosqichi, y a ’ni 
milodiy II-III asriar.
5. Shoshtepa V-Qovunchi II madaniyatining ikkinchi bosqichi, y a ’ni 
milodiy IV-VI asriar.
6. Shoshtepa Vl-mil. VII-VIII asrlarga oid
7. Shoshtepa VII-X oxiri XII asrlardagi kulolchilik markazi sifatida 
faoliyat yuritgan Shoshtepada 
yoMakli aylanm a devor qoldiqlari 
topilgan. M arkaziy bino hochsimon shaklda qurilgan va unga kirish 
jo y id a
ravoqli peshtoq aniqlangan. Yodgorlik zam onasining nodir 
m e ’moriy 
obidalaridan 
biri 
hisoblanadi. 
Tadqiqotchilar fikricha, 
mil.avv. II-I asrlarda shaham ing rivojlangan davri boMgan.
Shoshtepadagi 
tadqiqotlar chogMda tashqi 
savdo 
aloqalaridan 
guvohlik beruvchi ikkita nodir buyum topilgan. Ulardan biri fil 
suyagidan yasalgan qadahning bir boMagi boMib, uning hajmi 5-3,5 sm 
boMgan. U nda erkak kishining siymosi qabartm a qilib tasvirlangan.
Ikkinchi bebaho topilma stil’-suyak qalam boMib, m ilodning I-II 
asrlariga mansubdir. Suyak qalam 15 sm uzunlikda boMib, bir tomoni 
yozish uchun uchli qilib, ikkinchi tomoni esa o'chirgMch uchun romb 
shaklidagi kurakcha shaklida ishlangan. Shoshtepadan topilgan topil- 
malar orasida eng diqqatga sazovorlaridan biri nuroniy m o ‘ysafidning 
surati tushirilgan terrakota boMib, unda o ‘sha zamonlarda C hoch yoki 
Shoshda yashagan qadimgi aholining etnik qiyofasi m ujassamlashgan.