Н. Қ. ЙЎлдошев, Г. Э. Захидов

 
-
бир зумли кузатишлар усули
, турли тоифали МТХ ва хизматчилар 
меҳнатининг мазмуни ва иш вақтини сарфланишини ўрганиш учун 
қўлланилади.
7.2.1-жадвал 
Хизматчилар меҳнатининг мазмуни ва иш вақтлари сарфланишини 
ўрганишнинг турли усулларини қўллашнинг мақсадга 
мувофиқлиги 
Усул 
Қўллашнинг мақсадга 
мувофиқлиги 
Афзалликлари 
Фойдаланишдаги 
қийинчиликлари ва 
камчиликлари 
Иш вақтини ўзини 
ўзи суратга олиш 
(меҳнат 
элементларининг 
рўйхатисиз) 
Ишни ташкил этишнинг 
бошланғич ўрганишида. 
Меҳнатнинг мазмуни ва 
иш вақти сарфланишини 
бир вақтда ўрганишда. 
Анкета 
сўровлари 
элементларига 
эга 
тадқиқотларнинг 
кичик 
кўламларида 
Тежамли 
Маълумотларни 
гуруҳларга 
ажратиш ва 
ишлаб 
чиқишдаги 
мураккаблик. 
Натижаларни 
етарлича 
аниқ 
эмаслиги. 
Ходимнинг айби бўйича иш 
вақтини йўқотилишини тўлиқ 
аниқламайди 
Иш вақтини ўзини 
ўзи суратга олиш 
(меҳнат 
элементларининг 
рўйхати билан иш 
вақтини 
суратга 
олиш) 
Меҳнатнинг 
мазмунини 
олдиндан 
ўрганиш 
шароитларида. 
Тадқиқотларнинг каттароқ 
кўламларида. Меҳнатнинг 
мазмунини 
олдиндан 
ўрганиш шароитларида 
Кўп 
меҳнат 
талаб 
қилмайди, 
тежамли 
маълумотларни 
ишлаб 
чиқишда 
қулай. 
Натижаларнинг 
ўзини 
ўзи 
суратга 
олишга 
қараганда 
каттароқ 
аниқлиги Бошқа усуллар 
билан 
олинган 
маълумотларни назорат 
қилиш учун фойдаланиш 
мумкин
Натижаларнинг етарлича аниқ 
эмаслиги. Ходимнинг айби 
бўйича 
иш 
вақти 
йўқотилишини 
тўлиқ 
аниқламайди. Тежамли эмас, 
ўтказиш кўп меҳнат талаб 
қилади, 
ходимларга 
қониқарсиз таъсир кўрсатади 
Бир зумли кузатиш 
усули 
Оммавий кузатишларда 
танлаб олиш усули каби 
қўлланилади. 
Меҳнатни ташкил 
қилишни бошқа усуллари 
билан олдиндан ўрганиш 
мақсадга мувофиқдир. 
Бошқа усуллар билан 
олинган натижаларни 
назорат қилиш усули каби 
қўлланилади 
Натижаларнинг етарлича 
аниқлиги, тежамлиги 
Кўзатувчиларнинг юқори 
малакасини талаб қилади 
Анкетали ва оғзаки 
сўровлар 
Зарур бўлганда бевосита 
ишловчиларнинг 
муаммолари ва уларнинг 
Сўралаѐтганлар 
тадқиқотнинг предмети 
ва муаммони ҳал қилиш 
Анкета тузувчининг юқори 
малакасини талаб этади. 
Сўралаѐтганларнинг 

---

282 
ҳал қилиш йўллари 
ҳақидаги фикрларини 
аниқлаш 
йўлларини ғоятда чуқур 
биладилар 
субъектив 
фикрига 
асосланади
-
Кузатишларни ўтказиш тамойили ва услубиѐти ишчилар меҳнати 
сарфланишини ўрганиш кабидир, фақат баъзи бир хусусиятлар мавжуд. МТХ 
ва мутахассислар меҳнатига нисбатан қайд этиш пайти деб кузатилувчини 
кузатувчи назар доирасига тушган пайтини ҳисоблаш керак. Ходим иш 
жойида йўқ бўлганда кузатувчи уни йўқ бўлганлиги сабаблари ҳақидаги 
маълумотларини қайд дафтарида қилинган ѐзуви бўйича олиши мумкин. 
Меҳнатнинг мазмуни ва вақтни сарфланиши тузилишини ўрганишнинг 
ҳар бир усулини маълум шароитлар учун қўллаш мумкин, у тегишли 
афзалликлар ва камчиликларга эга (7.2.1-жадвал).