Musa Urud uruda ики сяфяр Бакы – 2009

Erməni generalı ilə süfrə arxasında
Sisyana, Hovikin qərargahına qayıdanda burada səhərki qələbəliyin səbəbi aydınlaşır. Sən demə, Hovikin özündən kiçik qardaşı general-mayor Basensi rayona təşrif gətirib.
Onu da öyrənirəm ki, Basensi Azoyan Sovet hökuməti dönəmində Dövlət Təhlükə­sizlik Komitəsinin polkovniki olub, Əfqa­nıstanda hərbi-əks-kəşfiyyat zabiti kimi xidmət edib, SSRİ Hərbi Akademiyasını bitirib, 1995-ci ilə qədər Rusiya Ordusunda müxtəlif vəzifələr tutub, 1995-ci ildə Ermə­nistana dönə­rək Baş Qərargah rəisinin hərbi-əks-kəşfiyyat üzrə müavini olub. Böyük qardaşları Hovik və Kolyadan fərqli olaraq Basensi azərbaycanca bilmir (yaxud bildiyini büruzə vermir, hər halda mənim Azərbaycanca sualıma «mən sizin dili bilmirəm», - cavabını verir), ona görə də rus dilində söhbət edirik.

• 
  Mən sənə - “xoş gəlmisən”, - demə­yəcəyəm, ən azı ona görə ki, hələ aramızdakı müharibə bitməyib.
  

-Mən də söz altında qalmıram:
- Həm də ona görə ki, adam öz evinə gələndə ona “xoş gəlmisən”, - deməyə ehtiyac yoxdur.
General – “o da düzdür”, - deyərək can­dərdi gülümsəyir.
Hovik hamını yeməyə dəvət edir. Çox da böyük olmayan otaqda 8 nəfərlik o qədər də zəngin olmayan süfrə açılıb. Stol ətrafında 4 nəfər biz, İrəvandan gələnlər, Hovik və qardaşı Basensi, 2 nəfər də polkovnik rütbəli zabit əyləşib. Hovik hamıya tut arağı süzür, mənə çatanda soruşur:

• 
  İçirsən?- Yox, deyirəm, ümumiyyətlə, içən deyiləm.
  

Hovik bərkini tutmasa da, qardaşı atmacasından qalmır:

• 
  İçən olsan belə, bizimlə içməməyin başa düşüləndir.
  

Cavab qaytarmıram. Süfrəyə mərövcə qovurması və qoyun kababı gətirirlər. Mayın axırı, iyunun əvvəlləri bizim yerlərdə mərövcənin (qulançarın) ən yeməli vaxtlarıdır. Bu yerlərdən didərgin düşəndən sonrakı illərdə Gəncədə, Bakıda, Xaçmazda dəfələrlə məröv­cə qovurması yesəm də, Uruddakı mərövcənin dadını-tamını verəni olmamışdı. Ona görə də kababa o qədər də bənd olmayıb, mərövcə qovurması ilə dolu tavanı qabağıma çəkirəm. Bu Hovikin gözündən qaçmır:
-Ara, ağzının dadını yaxşı bilirsən, ye! Onsuz da bu şəhərlilər mərövcənin (ermənilər də bu bitkiyə bizim dilimizcə «mərövcə» deyirlər - M.U.) dadını bilən deyillər.
Basensi rütbəcə hamıdan böyük oldu­ğun­­dan və stolun başında oturduğundan tama­dalığı da o, eləyir:

• 
  Məlum səbəbə görə sağlıqlar demədən içəcəyik, ancaq düz 40 il hərbi xidmətdə olmuş bir şəxs kimi söyləmək istəyirəm ki, müharibə pis şeydir, arzu edirəm ki, tezliklə sülh olsun!
  

Bu günə qədər də bilmirəm ki, er­mənilər doğrudan da müharibə istəmirlər, yoxsa özlərini bizə sülh göyərçini kimi təqdim etmək istəyirdilər, hər halda Ermənistanda olduğumuz 3 gün ərzində söhbət etdiyimiz bütün ermənilər sülh tərəfdarları olduqlarını bildirdilər.
Sağlıqlar deyilmədiyindən ziyafət tez yekunlaşır. Artıq Sisyanda görüləsi işimiz qal­mayıb, İrəvana yola düşərkən Hoviklə və Basensi ilə əl tutub xudahafizləşirəm. 1958-ci ildən əmim Əjdərlə dostluq edən qoca Kolya Azoyan mənimlə xudahafizləşərkən gözləri dolur, məni qucaqlayıb: “Əjdərə çox-çox salam deyərsən”, - söyləyir.