Muqaddima



Download 4,57 Mb.
Pdf ko'rish
bet111/353
Sana03.09.2021
Hajmi4,57 Mb.
#163474
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   353
Bog'liq
Normal Fiziologiya Qodirov

FAOLIYATIGA 
GIPOFIZ 
GORMONLARI 
BEVOSITA 
TA’SIR 
QILMAYDIGAN ICHKI SEKRETSIYA BEZLARI 
 
     Ba‘zi  bir  endokrin  bezlar  faoliyatining  boshqarilishida  gipofiz  gormonnlari  bevosita 
ishtirok  etmaydi.  Me‘da  osti  bezining  Langergans  orolchalari,  buyrak  usti  bezining 
mag‘iz qismi, epifiz, qalqonsimin bez yonidagi bezlar va boshqalar shular jumlasidan. 
     Bunday 
bezlardan 
gormon 
ajralishi  tezligi  ko‘proq  ular  boshqaradigan 
ko‘rsatkichlarning o‘zgarishiga bog`liq. 
ME’DA OSTI BEZINING ENDOKRIN FAOLIYATI 
 
     Me‘da  osti  bezining  asosiy  qismi  ovqat  hazmida  ishtirok  etuvchi  shira  ishlab 
chiqaradi.  Bu  ishni  bajaruvchi  ekzokrin  to‘qima  orasida  maxsus  endokrin  hujayralar 
orolchalari  – Langergans orolchalari joylashgan. Orolchalardagi β-hujayralar insulin, α- 
hujayralar  glyukagon,  delta-hujayralar  somatostatin  degan  gormonlarni  sintezlaydi. 
Gipotalarnik  somatostatinning  gipofizdan  o‘sish  gormoni  ajralishini  tormozlashini 
aytgan  edik.  Bundan  tashqari,  somatostatin  insulin,  glyukagon  va  gastrointestinal 
gormonlarning qonga o‘tishini tormozlaydi. MNT da u mediator rolini ham o‘ynaydi. 
     Insulin  va  glyukagon  organizmda  uglevodlar  almashinuvini  boshqaruvchi  asosiy 
gormonlardir. 


 
 
108 
 
     Insulin molekulyar massasi 6000 ga yaqin bo`lgan oqsil. U bir-biriga parallel bo`lgan 
ikkita disulfid ko‘prikchalar yordamida bog‘langan ikki polipeptiddan iborat. 
     Glyukagon molekulyar massasi 3500 bo`lgan polipeptiddir. 
     Insulin  qonda  glyukoza  miqdorini  kamaytiruvchi  yagona  gormon.  Glyukozaning 
qondagi miqdori taxminan 0,8-1,0 g/l (4,4-6,6 mmol/l)  bo`ladi. Bu miqdorning muttasil 
va sezilarli darajada ko‘tarilishi qandli diabetda uchraydi va insulin yetishmovchiligining 
natijasi hisoblanadi. 
     Glyukoza  miqdori  qonda  1,8  g/l  dan  oshsa,  siydik  bilan  chiqa  boshlaydi.  Nefron 
kanalchalarida toiiq  reabsorbsiyaga uchramagan glyukoza  oxirgi siydik hajmi  oshishiga 
sabab bo`ladi. 
     Organizmga  tashqaridan  insulin  kiritilsa,  qondagi  glyukoza  miqdori  kamayadi. 
Buning  sababi:  1)  insulin  glyukozani  skelet  meskullari,  yog‘  to‘qimasi  va  miokard 
hujayralariga  o‘tishini  yengillashtiradi  va  hujayralarda  glyukoza  almashinuvini 
tezlashtiradi;  2)  insulin  jigarda  glikogen  hosil  bo`lishini  stimullaydi;  3)  insulin 
aminikislotalardan glyukoza sintezlanishini (glyukoneogenezni) sustlashtiradi. 
     Insulin  yog‘  almashinuviga  ham  ta‘sir  qilib,  qondan  erkin  yog‘  kislotalarini  jigar  va 
yog‘ to‘qimasiga o‘tishi, triglitserid shaklida jamg‘arilishini amalga oshiradi. 
     Membranada  joylashgan  maxsus  retseptor    insulinning  hujayra  ichiga  o‘tishini 
ta‘minlaydi. U oqsil tuzilma  bo`lib, bir juft α va bir juft β qismlardan iborat. α  –qismi 
membrananing tashqi tomonida bo`lib, insulinni taniyda va u bilan bog‘lanadi, β qismlar 
esa hujayra ichiga botgan, α –qism bikan bog‘langan insulinning hujayra ichiga o‘tishini 
ta‘minlaydi.  Protoplazmada  insulin-retseptor  birikma  parchalanadi,  retseptor 
membranadan o‘z joyiga qaytadi. Insulin esa fermentlar faolligini oshirib, biologik ta‘sir 
ko‘rsatadi.  Bu  ta‘sir  ko‘p  qirrali:  DNK,  oqsil,  yog‘  sintezini  tezlashtirish,  modda 
almashinuvining ko‘p jarayonlariga aralashishdan iborat. 
     Insulin  hujayralar  bo`linishini  tezlashtirish  (mitogen)  ta‘siriga  ega.  Uning  bu  ta‘siri 
jigarda  o‘sish  gormoniga  bog‘liq  bo`lgan  somatomedin  sintezi  tezlashishi  natijasi 
hisoblanadi. 
     Glyukagon  jigarda  glikogenning  glyukozaga  parchalanishini  tezlashtiradi.  Shu  bilan 
birga  u  glyukozani  boshqa  moddalardan  (aminokislitalardan)  sintezlanishini 
kuchaytiradi. Natijada qonda glyukoza miqdori oshib ketadi. Bu gormonning ham yog‘ 
almashinuviga  ta‘siri  bor.  Glyukagon  jigarda  yog‘  kislotalarning  oksidlanishini 
tezlashtiradi va ko‘p miqdorda ketonlar hosil bo`lishiga olib keladi. 
     Insulin  va  glyukagonning  qonga  o‘tish  tezligi  qondagi  glyukoza  miqdoriga  bog‘liq. 
Bu miqdorni me‘da osti bezidagi retseptorlar ―oichaydi‖ va olingan ma‘lumot asosida β-
hujayralarda insulin sintezi bevosita o‘zgartiriladi. 
     Glyukagon  sekretsiyasini  boshqarishda  ishtirok  etadigan  retseptorlar  gipotalamusda 
bo`lib,  ular  qonda  glyukoza  miqdori  kamayganini  sezadi.  Bu  retseptorlar  ta‘sirida 
gipotalamusdan trop gormon qonga ko‘plab o‘ta boshlaydi.. U o‘z navbatida glyukagon 
sekretsiyasini  oshiradi.  Natijada  qonda  glyukoza  miqdori  ortadi.  Trop  gormon  rolinin 
o‘sish  gormoni  o‘ynaydi,  degan  taxmin  bor.  Langergans  orolchalarining  delta-
hujayralarida sintezlanadigan somatostatin glyukagonni qonga o'‘ishini kamaytiradi. 
     Nerv  tizimi  me‘da  osti bezi ichki sekretsiyasiga bevosita  ta‘sir  ko‘rsatadi. Adashgan 
nerv  insulin  sekretsiyasini  kuchaytiradi,  simpatik  nerv  esa  uni  tormozlaydi. 
Glyukagonning qondagi miqdori simpatik nerv tizimi ta]sirida ko‘payadi. 
 

Download 4,57 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   107   108   109   110   111   112   113   114   ...   353




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish