Mundarija Kirish I bob. Muammoni о’rganishni ilmiy-nazariy asoslari

Nutq akti jarayonidagi muskul tortishish 3 xil bo‘ladi

• 
  klonik
  
• 
  tonik
  
• 
  aralash.
  

Duduqlanish tutib qolishining beqaror tezligini o‘rganish to‘g‘ri nutqning saqlanib qolgan nutq faoliyatidagi va nutq vaziyatidagi turli darajali murakkabliklariga bog‘liq ravishdagi ko‘rsatkichlarini belgilash to‘g‘risidagi tushunchalarni asoslash uchun imkoniyat yaratadi.
Saqlangan nutq darajasini aniqlash logopedik ishning har bir bosqichidagi asosiy tuzatish vazifalari uchun muhim ahamiyat kasb etadi. Duduqlanishning paydo bo‘lishiga shuningdek umumiy va nutq motorikasining turlicha buzilishlari xosdir. Ular zo‘raki va ixtiyoriy tutib qolish tarzida bo‘lishi mumkin. Duduqlanuvchilar o‘zlarining qiyin nutqini niqoblash yoki yengillashtirish maqsadida bunday harakatlardan foydalanadilar. Duduqlanishning sotsial asosi shunday psixik asoski, uning asosida « nutqning zaiflashuvini idrok etish» paydo bo‘ladi. O‘zining noto‘kisligini his etish nevrotik kasallikning rivojlanishida asosiy omillardan biri hisoblanadi.
Xastalangan kishi o‘zining kasallik alomatlariga qanchalik ko‘p e’tibor bersa, u shunchalik zo‘rayib boraveradi. Natijada shunday og‘ir ahvol paydo bo‘ladiki, bemor undan sira qutula olmaydi, kasallik alomati uning e’tiborini chulg‘ab oladi, buning oqibatida alomatlar yanada rivojlanadi va bemorning e’tiborini o‘ziga qaratadi. Duduqlanish muammolari bilan shug‘ullanuvchi tadqiqotchilar nuqsonga e’tiborni jalb etish tushunchasi borasida turlicha qarashlarni keltiradilar: diqqat e’tiborning alohida xususiyati, nuqsonni idrok etish, u haqida tasavvurga ega bo‘lish, unga nisbatan turlicha xissiyotli munosabatda bo‘lish kabilar.


II BOB. Duduqlanguvchi bolalarda mustaqil nutqni rivojlantirish usullari.


2.1Duduqlanuvchi bolalar bilan olib boriladigan musiqiy ritmik mashg’ulot mazmuni
Ta'lim vazifalarini amalga oshirish motorli ko'nikmalar va qobiliyatlarni, fazoviy tasavvurlarni va erkin harakatlanish qobiliyatini shakllantirishga, epchillik, kuch, chidamlilik, o'zgaruvchanlik, harakatlarni muvofiqlashtirish, tashkiliy qobiliyatlarni rivojlantirishga yordam beradi. Ta'lim vazifalarini amalga oshirishda nutq patologiyasi bo'lgan odamlar musiqiy madaniyat, musiqiy idrok va ta'sirchanlik sohasida nazariy bilimlarga ega bo'ladilar. Ta'lim vazifalarini hal qilish nutq patologiyasi bo'lgan odamlarni aqliy, axloqiy, estetik tarbiyalashga yordam beradi.
Ta'lim muammolarini hal qilish targ'ib qiladi:
1) hissiyotlarni rivojlantirish ritm, musiqa, harakatlar va his qilish qobiliyati nutq ritmik ekspresivligi;
2) musiqiy obrazlarni idrok etish qobiliyatini va mahoratini rivojlantirish ritmik, ushbu tasvirga mos ravishda aniq harakat qilish, ya'ni reenkarnatsiya qilish qobiliyati, badiiy va ijodiy qobiliyatlarni ko'rsatish;
3) ijobiy shaxsiy fazilatlarni, kollektivizm tuyg'usini tarbiyalash, turli xil tadbirlarda qoidalarni o'rgatish va boshqalar.
Atrofimizdagi har bir kishi ritm qonunlariga muvofiq hayot, kechayu kunduz, yurak ritmlari va ma'lum bir ritmga bo'ysunadi. Har qanday, ritmik harakatlar, inson miyasining faoliyatini faollashtirish. Shuning uchun, maktabgacha tarbiyachilar uchun ritmik mashqlar va o'yinlardagi ritmning 4 ta sezgi ishlab chiqilishi bilan shug'ullanish tavsiya etiladi.
Ta'kidlangan G.A. Volkova, nutq ritmi faol terapiya shaklidir⁵. Sinflarning asosiy printsipi nutq, musiqa va harakatning o'zaro bog'liqligidir. Logotiplar darslari leksik mavzularni qo'llab-quvvatlash bilan tuzilgan. O'quv ostida materiallarning ko'p takrorlanishi motor, eshitish, nutq bilimlarini ishlab chiqarishga yordam beradi. Ertaklar ko'rinishidagi binolar, o'yinlar xushomadgo'y, hissiy jihatdan to'yingan muhitni yaratadi, har bir bolani tarbiya jarayonida faol ishtirok etishga, bu nutqni faollashtiradi. Bagaj mashqlari bolani har tomonlama rivojlantirish, nutqni yaxshilash, dotoyachisining ma'nosini yaxshilash, tayinlangan vazifalarni anglash, qiyinchiliklarni o'zlashtirish, qiyinchiliklarni engib o'tish, ijodiy namoyon etish qobiliyatini oshirish.
Nutq ritmi quyidagilarni o'z ichiga oladi:

• 
  turli yo'nalishlarda yurish;
  
• 
  nafas olish, ovozlar va artikulyatsiyani rivojlantirish mashqlari;
  
• 
  mushaklarning ohangini tartibga soluvchi mashqlar diqqatni faollashtirish;
  
• 
  musiqiy hamrohsiz nutq mashqlari;
  
• 
  musiqiy teskari hissini shakllantiradigan mashqlar;
  
• 
  ritmik mashqlar;
  
• 
  qo'shiq aytish;
  
• 
  kichik ta'sirni rivojlantirish mashqlari.
  

Har bir bola nutq va vosita ko'nikmalarini rivojlantirishi kerak. Shuning uchun psixologlar va o'qituvchilar maxsus mashg'ulotlar va mashqlarni tavsiya qiladilar. Chaqaloqlar uchun logotip ritmi eng mos keladi.
Bu sizga nutq buzilishlarini tuzatishga, so'zlarni to'g'ri qurishga, musiqa tinglashga va uning ritmi va intonatsiyasini tushunishga yordam beradi.
Kichkintoylar uchun logoritm - bu ma'lum tovushlar, so'zlar, musiqa, ritm va harakatlarni o'z ichiga olgan mashqlar to'plami. Ko'ngilochar majmua yordamida bolalar tezroq gapirishni o'rganadilar, ular nafaqat nozik motorli ko'nikmalarni, balki kattalarni ham yaxshi rivojlantiradilar.
Nutq terapiyasi ritmi quyidagilarni o'rgatadi:

• 
  Yurish paytida kosmosda harakatlaning.
  
• 
  Qilish foydali mashqlar nafas olish, ovoz, artikulyatsiya uchun.
  
• 
  Musiqaning ritmiga e'tibor qarating.
  
• 
  Intonatsiyani tinglang va o'qituvchidan keyin takrorlang.
  

Duduqlanadigan bolalar bilan logopedik ritmika boʻyicha mashgʻulotlar

Logopedik ritmika logopedik ishning m uhim bo'limi hisoblanadi. Bu nutqiy tuzatish tarbiyasi maqsadlarida amalga oshiriladigan musiqali harakat, nutqiy harakat, musiqali nutq topshiriqlari va m ashqlari sistemasini o'zida aks ettiradi. Logopedik ritmika, o'zining tashkiliy tartibiga qaramasdan, logopedik mashg'ulotlarga qo'shim cha hisoblanadi va unga maxsus ajratilgan vaqtda olib boriladi, shuningdek, logoped mashg'ulotlariga, qisman tarbiyachi mashg‘ulotlariga qo'shiladi. D uduqlanuvchilar bilan quyidagi logopedik ritmika vositalarini qo'llash maqsadga muvofiqdir: kirish mashqlari; yuz imo-ishoralari, diqqat bilan eshitish va xotira, ko'rish diqqati va xotirasini rivojlantirish, fazoda mo'ljal olish va ritm hissini rivojlantirish, taqlidchanlikni rivojlantirish mashqlari va o'yinlari; irodaviy sifatlar, faollik, mustaqillik, tashabbuskorlikni rivojlantirish maqsadidagi ijodiy, sujetli-rolli, harakatli o'yinlar; um um iy harakatlam i, q o ‘l, panja, b arm oqlar harakatlarini rivojlantirish m aqsadida qoidalari bo'lgan harakatli o'yinlar, mashqlar; nutq tuzilishini rivojlantirish uchun musiqa jo'rligidagi mashq va qo'shiqli o'yinlar, dramalashtirilgan o'yinlar; xayol, ijodiy qobiliyatlar, musiqiy xotira va musiqiy ijodiylikni rivojlantirishga qaratilgan mashqlar, o'yinlar; badiiy lavhalar, ertaliklar, ko'ngilochar tom oshalar, bayram chiqishlari (bolalar uchun), kulgi kechalari, imo-ishorali tomoshalar, konsertlarva hokazo (kattalar uchun). Harakatli, musiqiy-harakatli, musiqiy-nutqli, ritmik, m usiqa jo'rligisiz nutqli, harakatli-nutqli mashq va o'yinlar prosodiyani-duduqlanuvchining harakat sohasini norm allashtiradi, bu esa, o 'z navbatida, uning m uom alaga, suhbat ishtirokchisiga, atrof-m uhitga va o 'z nutqining buzilishiga nisbatan munosabatini qayta ko'rishga yordam beradi. Bu qayta ko'rish xulq-atvor va x atti-harakatning s h u n d a y ijobiy xususiyatlari bilan bog’langanki, ular duduqlanuvchida ruhiy harakatlantiruvchi vositasini tuzatish jarayonida nam oyon bo'ladi, jumladan: harakatdagi ishonch, ularni boshqarish, muomaladagi tashabbuskorlik, harakat va nutq qiyinchiliklarini yengishdagi mustaqillik, faoliyatdagi tirishqoqlik, nutq buzilishiga nisbatan m unosabatni qayta ko‘rish bilan bog’liq holda hayotiy vaziyatlar mohiyatiga qayta muvofiqlashish
Duduqlanadiganlar bilan korreksion ishda logopedik ritmika vositalari logopedik ishga qaraganda, nutq prosodiyasi, umumiy temp va ritmni hamda nutq harakatini meʼyorga solishga imkon beradi. Harakatning statik va dinamik muvofiqligini harakatlantiruvchi, musiqali-harakatli, musiqali-nutqiy, ritmik, nutqiy musiqa joʻrligisiz, harakatlantruvchi-nutqiy mashq va oʻyinlar, muskullar tonusini boshqarish qobiliyatini, nafas chiqarishning davomiyligini, ovozning yumshoq hujumini va prosodiyaning boshqa komponentlarini tarbiyalaydi. Duduqlanadiganning harakat doirasini meʼyorga solish uning muloqotga, atrof-olamga va oʻz nutqining buzilishiga boʻlgan munosabatini qayta qurishga yordam beradi. Duduqlanadiganda bu qayta qurishga psixomotorikani korreksiyalash jarayonida paydo boʻladigan feʼli va xulqidagi ijobiy xislatlar sabab boʻladi, chunonchi: harakatlarda dadillik, ularni boshqara olish, toʻgʻri qomat, suhbatdoshini koʻrishni moʻljallash, botirlik, muloqotda tashabbuskorlik, harakatlantiruvchi va nutqiy qiyinchiliklarni hal qilishda mustaqillik, faoliyatda faollik, nutq nuqsoniga boʻlgan munosabatni qayta qurish sababli hayotiy vaziyatlar ahamiyatida qayta yoʻlga solish va boshqalar.
Logopedik ritmika mashgʻulotlarini logoped ishi bilan bog’lash kerak va oʻquv yili davomida logoritmika materialiga muvofiq logopedik dastur bajariladi. Shunday qilib, tekshirish davrida logoritmika mashgʻulotlarida nutqning cheklanganligi (indamaslik tartibi, pichirlash nutqi) tutashlik, silliqlik, harakatlarning oʻtishi ishlab chiqiladi. Yurishga, muvofiqlashishga, diqqatni, xotirani rivojlanitirishga, optik-fazoviy yoʻlga solishga, motorli koʻrishn muvofiqlashtiruvchi mashqlar taklif qilinadi va boshqalar. Bog’lab talaffuz qilishni tarbiyalash davridan boshlab talaffuzning silliqligi va tutashligi, harakatlar tempi, ifodalilik, qayajonlilikni ishlab chiqadigan nutqli vazifalar beriladi.
Duduqlanadigan oʻquvchilar, oʻsmirlar va kattalar bilan logoritmik ishda quyidagi boʻlimlarni ajratish mumkin.
Silliq harakatlar va sekin tempni tarbiyalash. Muskullar tonusini keskinlashtirish va boʻshashtirishga; diqqat va xotira hajmini tarbiyalashga; harakatlarni muvofiqlashtirish va ayni bir vaqtda boʻlishlikka; tormozlanish; avtomatlashtirishni tanlash va yengib chiqish taʼsiriga mashqlar, masalan, duduqlanadiganlar aylana boʻylab qadam tashlaydilar: “bir” sanog’iga – toʻxtaydilar, “ikki” sanog’iga – orqalariga yuradilar, “uch” sanog’iga – aylanadilar va teskari tomonga yuradilar, “toʻrt” sanog’iga – markaz va orqaga yuradilar. Signallar boʻlib beriladi: eshitish va koʻrish.
Jamoaviylikni yaqqol ifoda etadigan ohista tempdagi mashqlar, masalan, qoʻllar uchun galma galdan harakat oʻylab topadilar. Oʻz harakatlarini bajara turib davom etadilar, oʻng tomondagi qoʻshnisining harakatlariga eʼtiborini qaratadilar va signal boʻyicha uning hamma harakatlarini taqlid qilib oʻrganib oladilar. Shug’ullanayotganlarga dastlabki harakatlari qaytib kelmagunicha shu tarzda davom etadi.
Harakat va musiqali ritm bilan nutqning bog’liqligi. Yurish bilan bog’liq sanoq; harakat bilan bog’langan sanoq yoki nutqli mashqlar.
Harakatni muvofiqlashtirish bilan bog’langan sanoqli yoki nutqli mashqlar – koptokni: “yuqoriga – oʻziga”, “yuqoriga – qoʻshniga” soʻzlari bilan irg’itish va boshqalar. Tormozlanish bilan bog’langan sanoqli va nutqli mashqlar: qadam tashlash va chap oyoq boʻyicha sanash. Signal boʻyicha toʻxtaladi va sanaladi, keyin yuriladi va sanoq tiklanadi.
Avtomatlashtirishni bartaraf qilish bilan bog’langan sanoqli va nutqli mashqlar: chap oyoq boʻyicha tartib bilan sanash. Signal boʻyicha orqaga qadam tashlash va keyingi signalgacha teskari tartibda sanash.
Tanlash taʼsiri bilan bog’langan sanoqli va nutqli mashqlar: har qanday otni talaffuz qilib koptokni bir biriga irg’itadilar, koptokni qabul qilib olib unga sifatni qoʻshadilar, keyin aksincha. Nutq tempining mustahkamligi, nutqni harakat bilan muvofiqlashishini tekshirish uchun bu boʻlim xulosasida vazifalar beriladi.
Harakat va nutqning ritm xarakteri bilan bog’liqligi.harakat va nutqda forte hamda piano ni koʻrsatish: iboralarni baland va pichirlab talaffuz qilish va baland ovozda sanash.
Nutqning mantiqiy maʼnosi va qoʻlning aynan harakati bilan bog’liq boʻlgan muayyan soʻz taʼkidlanadi, yaʼni urg’u: “Menga koptokni ber. Menga koptokni ber. Menga koptokni ber”.
Pauza mazmunini faollik, toʻyinganlik bilan tarbiyalash. Duduqlanadiganlar matnni baland ovozda talaffuz qiladilar va qadam tashlaydilar, signal boʻyicha toʻxtaydilar va matnni oʻsha tempda keyingi signalgacha hayolan davom ettiradilar, keyin yana qadam tashlaydilar va signal tutib qolgan soʻzdan baland gapiradilar.
Katta yoshdagi duduqlanadiganlar bilan logoritmik mashgʻulotlarning oʻziga xos xususiyati mashgʻulotlarning zarurligini anglash darajasining va harakatlarni mustaqil bajarishning yuqoriligidan iborat boʻladi. Katta yoshdagi duduqlanadiganlarning uyda musiqa ostida mustaqil mashq qilishlari katta ahamiyat kasb etadi (magnitofon yozuvlari). Fikrni ifoda etish uchun aynan pantomimo harakatlari toʻplamining, qomatning, harakatning nafisligi ustidan doimiy nazorat amalga oshiriladi. Oyna oldida turib tasavvurdagi holat bilan bog’langan harakatni nutq bilan bajarish foydali. Katta yoshdagi duduqlanadiganlar musiqa joʻrligida yoki usiz sahna etyudlarini ijro etadilar. Uyda ishlab boʻlingan etyudlar jamoaviy mashgʻulotlarda koʻrsatiladi. Koʻrilgan yoki koʻrsatilganlari xususida jamaoaviy fikr almashuvi yoki ikkitadan boʻlib keyingi munozaralar kelib chiqadi.
Katta yoshdagi duduqlanadiganlar bilan ritmika ishida Ye.V.Oganesyan ishlab chiqqan usullardan foydalanish mumkin. Asabiy duduqlanadigan bemorlar uchun logoritmikaga muskullar tonusini meʼyorlashtirishga, jismoniy kuch va chidamlilikni rivojlantirishga yoʻnaltirilgan jismoniy tarbiya belgilarini kiritish maqsadga muvofiq boʻladi. Bu bemorlarga uzoq davom etadigan harakatlantiruvchi vazifalardan harakatlantiruvchi nutqli mashqlarga, keyin esa musiqa yordamida yoki usiz faqat nutqli mashqlarga oʻtish uchun motor mashqlari kerak emas. Ularda musiqali-ritmik qobiliyatning yuqori rivojlanganligi temp va ritmni oʻzgartirib kiritishga, vazifalarni tez murakkablashtirishga imkon beradi. Asabiy duduqlanishda harakatlantiruvchi nutq stereotipining saqlanganligi talab qilinadi, logopedik ritmika mashgʻulotlari duduqlanadiganlarning diqqatini shaxsiy nutq jarayonidan ritm va tempda oʻzgarib turadigan ritmik harakatlarga oʻtkazishga yoʻnaltirilgan boʻlishi kerak. Bunda nutqli va harakatli taʼsirlarning turli uygʻunliklarini yetarlicha kiritish mumkin boʻlib qoladi.
Asabiy duduqlanishga oʻxshashlikda harakat funksiyasining oʻziga xos xususiyati logopedik ritmika tizimiga maxsus usullarni kiritishni talab qiladi. Shuning uchun asabiy duduqlanishga oʻxshashlikda harakatning hamma bosqichlari koʻtariladi, bu bemorlarda markaziy asab tizimi bilan boqlangan buzilgan yoki boʻlmagan harakat funksiyalarini shakllantirish zarur. Bunda tiklash jarayonini saqlangan harakatlar tayanchi bilan qurish zarur. Bemorda musiqaning ritmi va tempida muvofiqlashgan va ritmik harakatlar aniqligini ishlab chiqish, umumiy motor faoliyatini tashkil qilish, musiqiy-ritmik qobiliyatni rivojlantirish zarur. Mashq qilishni oddiy ritm va mashqlar bilan boshlash, faqat oldingi mashqlarni toʻla egallagandan soʻng asta-sekin boshqa turdagi mashqlarga oʻtish mumkin. Oʻrgatish jarayonida koʻrgazmali namunalardan iloji boricha koʻp foydalanish va qoʻllanmani butunlay egallaguncha takrorlash zarur. harakatli ritmik mashqlar kursi oʻrganib olinganidan soʻng asta-sekin nutq taʼsirlari kiritiladi, avvalida soddalari: fonda soʻzlashish, bir boʻqinli soʻzlar, musiqa ostida, eng oddiy harakatlar bilan birgalikda, soʻzni talaffuz qilish jarayoniga faol eʼtiborni maksimal haratish. Bu nutq funksional tizimida harakatlar dasurini mustahkamlashga, uni barharorlashuviga imkon beradi. Faqat muvofiqlashgan bu mashqlarni muvaffaqiyatli amalga oshirilganidan keyin (yaʼni, oddiy harakatlar bilan birgalikda musiqa ostida soʻzlashish) ancha murakkab boʻlgan harakat va nutq bilan birgalikdagi musiqa ostidagi mashqlarni kiritishga oʻtish mumkin. Avvalida ular ancha sodda shaklda amalga oshirilishi kerak va faqatgina asta-sekinlik bilan turlicha temp va ritmga oʻtkazish mashqlariga oʻtish mumkin. Shu guruhdagi duduqlanadiganlarning bir qisimda musiqiy-ritmik qobiliyatning past rivojlanishi logopedik ritmika mashgʻulotlariga musiqali-ritmik mashqlarni maksimal kiritishni talab etadi.
Katta yoshdagi duduqlanadiganlar bilan logoritmik mashgʻulotlarni nutq statsionari sharoitida quyidagi sxema bilan oʻtkazish mumkin.
Kirish qismi (10–15 daqiqa). Duduqlanadiganlar diqqatini tashkil qilish, qomatni yaxshilash, yurishda soʻz bilan harkatni muvofiqlashtirishni rivojlantirish, eski va yangi taklif qilingan qiyin boʻlmagan mashqlarni takrorlash, qiyin boʻlmagan raqs harakatlarini bajarish (harakatlar koʻlami va bajarish tempini asta-sekin oshirish).
Asosiy qism (30–45 daqiqa). Muskullar tonusini tartibga soluvchi, diqqateʼtiborni, xotirani rivojlantiruvchi, harakatlarni soʻz va sheʼrli matn bilan muvofiqlashtiruvchi mashqlar.
Yakunlovchi qism (10–15 daqiqa). Mimikali gimnastika, xotirjam yurish, figurali qadam tashlash, boʻshashganlik mashqlari.
Katta yoshdagi duduqlanadiganlar bilan mashgʻulotlarni har kuni yoki kun ora oʻtkazish maqsadga muvofiq, lekin haftada uch martadan kam boʻlmasligi kerak, mashgʻulotlarning davomiyligi 45 daqiqadan 1 soatu 20 daqiqagacha. Mashgʻulotlarning soni davolanish kursining davomiyligiga bog’liq. Ritmik material sxema boʻyicha joylashadi va logopedik mashgʻulotlar rejasi bilan yaqindan bog’langan boʻladi. Logoritmik mashgʻulotlar uchun maxsus soatlar ajratiladi yoki ular logopedik mashgʻulotga kiritilishi mumkin. Odamlar soni 8– 10 tadan oshmasligi kerak.
Duduqlanadigan 5–8 sinf oʻquvchilari bilan mashgʻulotlarda qoʻshila olishni yoki umumiy va nutqiy harakatlarni “uchirish” ni mashq qilish tavsiya etiladi. harakatga kirishish tezligini rivojlantirish vositalaridan harakat muayyan buyruq orqali bajariladigan saf mashqlari; nutq va motor taʼsirlariga oʻyinlar; safda rahamlarni tartib bilan sanash, birinchi – ikkinchi, birinchi – uchinchi va boshqalar; bir vaqtda nutqli nafasni va kirishish tezligini avtomatlashtirish mashqlari, nutq apparatining hamma uchta boʻlimi faoliyatini muvofiqlashtirish hisoblanadi. Bu mashqlarga nafas chiharganda har xil nutq materialini talaffuz qilish, ayrim unli tovushlardan boshlab turli murakkablik va uzunlikdagi gap boʻqinlari va birikmalari kiradi. Nutq faoliyatiga kirish faqat “ikki” sanoqidan amalga oshiriladi; tasodifiylik belgisidan foydalaniladi; shuqullanayotganlar ulardan qay birlari nutq materialini gapirishini bevosita nutqqa kirishish paytida biladilar; nutqqa kirishish uchun signal bilan harakat komplekslarini bajarishda guruqdagi navbatchi tomonidan aytilgan iboraning birinchi soʻzi hisoblanadi. Nutq nafasini avtomatlashtirishga yoʻnaltirilgan mashqlar duduqlanadiganlar nutqini toʻgʻrilashda kerakli yordam koʻrsatadi. Duduqlanadigan oʻquvchilar bilan logoritmik mashgʻulotlarni uch qismdan qurish maqsadga muvofiq boʻladi.
Kirish. Saf tortish, navbatchi raporti, salomlashish, mashgʻulot mavzui bilan tanishish, saf mashqlari, yurishning turli koʻrinishlari, yengil chopish.
Asosiy. LFK majmui (beshta mashqdan iborat), harakatli oʻyin, tinchlantiruvchi mashq, ashula aytish.
Yakunlovchi. Navbatchi nutqini muqokama qilish va baxolash, mashgʻulotlar xulosasini yakunlash, yakka vazifalar.
Davolanish kursi davrida LFKning oltita majmui bajariladi. Majmualarni 6–7 mashgʻulotdan keyin, yaʼni ikki qaftadan soʻng almashtirib oʻtkaziladi. Logoritmik mashgʻulotlar nutqqa toʻyingan. Kirish qismida rahamlar tartibida sanash amalga oshiriladi, har 2–3 mashgʻulotdan keyin esa bolalarni oldingi mashgʻulotlarda oʻrgangan saf buyruqi va mashqlarini qanday bilishlari soʻrovi amalga oshiriladi. 6–8 mashgʻulotdan keyin ommaviy maktabdagi jismoniy tarbiya darslarida qabul qilingan shakldagi navbatchining raporti kiritiladi. LFK majmui – mashgʻulotlarning asosiy qismi ayniqsa nutqqa boy, nutq nafasini avtomatlashtirish mashqlari, sanoq yoki ritmlashtirilgan nutq ostida bajariladigan harakatlarni erkin boʻshashtiradigan va muvofiqlashtiradigan mashqlar. LFK ning toʻrtinchi majmuidan “qiyin” deb ataladigan tovushlar, boʻg’inlar, soʻzlar va shu tovushlar bilan qisqa iboralarni qayta ishlashda foydalaniladigan artikulyator apparatining muskullar tonusini tartibga soluvchi “balandlik” mashqi kiritiladi. Oldin qiyin tovushlar artikulyator apparatining toʻla muskullar relaksatsiyasida aloqida holatida, boʻqinlarda va kalta iboralarda yengil, erkin talaffuz qilinadi; keyin shu tovushlarda til va lab muskullari bu tovushlarni butunlay ishlab chiharish imkonsizligidan astasekin taranglashadi, shundan soʻng sekin-asta ularni yengil, bemalol talaffuz qilishga oʻtkazish kerak. Hamma shuqullanayotganlar bilan kelishib nutq materiali pedagogning qoʻl harakati boʻyicha talaffuz qilinadi. Eng katta nutq vazifasi – guruq boʻyicha navbatchida. Navbatchining birinchi nutq imtiqoni – uning axboroti. LFKning uchta majmui ishlab chiqilganidan soʻng, navbatchiga guruh bilan harakatni muvofiqlashtiradigan mashqlar oʻylab topish va oʻrgatish topshiriladi. Sal keyinroq navbatchi ularni oldindan oʻylab topadi va varaqqa yozib oladi, nutq nafasini avtomatlashtirish mashqlariga muayyan mavzudagi gaplar kiritiladi. Gaplar nafas chiharishda talaffuz qilinadi. Mashqni bajarishdan oldin navbatchi toʻrtta gapni oʻqiydi, boshqalar esa yaxshi esda qolishi uchun uning orqasidan aynan takrorlaydilar, keyin mashqni bajarayotganda navbatchi “bir” sanoqiga shu gaplardan birinchi soʻzni aytadi, “ikki–uch–toʻrt” sanoqiga esa pedagog koʻrsatgan shug’ullanayotgan bola hamma gapni toʻla talaffuz qiladi. Davolash kursining oxirida navbatchi mustaqil mashgʻulotni oʻtkazadi, pedagog faqat joʻr boʻladi.
Duduqlanadigan maktabgacha yoshdagi hamda kichik sinf oʻquvchilari bilan nutqni va boshqa asab funksiyalarini mashq qildirishga yoʻnaltirilgan namunali mashgʻulotlar shunday sxemaga ega boʻlishi mumkin: kirish mashqlari: makonda, jamoada moʻljal olishni tarbiyalash uchun safda yurishning turli koʻrinishlari, harakatni rejalashtirishni uddalash, muayyan tempda yurish; ashula aytish: ohangdorlik, zarbli boʻqinlarda tovushlarni avtomatlashtirish, ashula aytishni taktlashtirish bilan birgaligi, qoʻl harakati bilan ashula aytishni muvofiqlashtirish, nutq nafasini tarbiyalash uchun; kuylash: joyida qadam tashlab marsh qilish, yurish bilan kuylashni muvofiqlashtirishni tarbiyalash, tovushlarni avtomatlashtirish uchun; musiqa xarakterini tushunish, xotirani, eshitish diqqatini, ritmik eshitishni rivojlantirish uchun; erkin eʼtiborni tarbiyalash mashqlari (diqqatni maxsus raqbatlantirish, koʻrish qoʻzqatuvchilariga tez va aniq taʼsirlanish, duduqlanadiganning iroda doirasini rivojlantirish); oʻzining muskullari bilan turli harakatlarni erkin boshharishni ishlab chiqish uchun ohangdor nutqni muvofiqlashtirishni tarbiyalash mashqlari; navbatdagi mashqlar bilan musiqa xotirasini rivojlantirish uchun musiqani eshitish; yorqin obrazlilikni, qayajonlilikni tarbiyalash uchun dramatik oʻyinlar; yakunlovchi mashqlar (safda xotirjam yurish).