Mundarija kirish I bob. Jizzax viloyatning tabiiy geografik xususiyatlari va tabiiy resurslari

"Xujabog’bon ota" ziyoratgohi
. Mazkur ziyoratgohga Forish tumanining 
Xoratosh qishlog’idan burilib, tog’
tomonga, dala yo’li bilan kirib boriladi. Xassos 
adiba Sa’dina Bobomurodovaning "Xoratosh" degan badixasi "Jizzax haqiqati" da 
bosilib edi. Unda shunday satrlar bor... «Qadim ajdodlarimiz bizlarga, ya’ni hozirgi 
odamlarga o’xshab, hashamatli uy-joylarga ruju qo’ymagan ekan. O’zi besh kunlik
dunyo bo’lsa, chin uy, chin dunyoda, deya g’orlarda, yerto’la, kapa, o’tov va 
chaylalarda yashayverishgan ekan. 
Bugun bu yerda anchagina obodonchilik ishlari bajarilgan. Ulug’ avliyo 
otamizning manzili obod va ko’rkam, yo’laklar, zinalar, gullar, hovo’zlar 
ziyoratgohga fayz kiritib turibdi. "Xujabog’bon ota" xonaqosini tiklash harakati 
boshlangan. 
"Novqa ota" ziyorattohi.
Baxmal qishlog’ining Novqa qishlog’ida qadim va 
ko’rkam ziyoratgoh bor. Ziyoratgohning «Novqa ota» deya nomlanishini ko’proq 
«Nak’atun» (arabcha) - ya’ni «tuya» ma’nosi bilan bog’lashadi. Ilmiy adabiyotlarda 
juda ko’p bor duch kelganimiz - Nauqat, Navqand, Navqad (Navqadiy) atamalari 
ham aynan shu zaminga taalluqli. Bizningcha ham ana shu atama zamiridan 
ma’no axtarmoq to’g’riday – “yashil joy”, “yashnagan manzil...”. 
Qishloq hududida «Norcho’kdi» degan joy nomi bor. Bu joyda yakin - 
yaqingacha kichik bir tepalik bo’lib, qishloq odamlari bu tepalikni "rivoyatdagi 
ayol tuyasini cho’ktirgan joy va aynan tuyaning qoldig’i" deb o’qtirishar, chunki 
tepalikka o’zoqdan qaralsa, haqiqatan ham xuddi cho’kib yotgan tuyaga o’xshab 
ketardi.... Afsuski, to’rt-besh yil burun bu tepalik butunlay tekislanib ketibdi. 
Yodgorlikning bunyod etilishi tarixi, sanasi, dastlabki qiyofasini aniqlash 
maqsadida mavjud hujjatli manbalar o’rganilganda shu narsa ma’lum bo’ldiki, 
ushbu kunga qadar yodgorlik yuzasidan Ya. G’ulomov nomidagi O’zbekiston 

---

48
Fanlar 
Akademiyasining 
Arxeologiya 
institut 
tomonidan 
o’tkazilgan 
“Arxeologik yodgorliklarni aniqlov ishlari” qatorida “Novqa otatepa” ro’yxatga 
olinganligini inobatga olmaganda boshqa keng qo’lamda ilmiy tadqiqot ishlari 
olib borilgan emas. 
O’zbekiston Respublikasi “Madaniyat va sport" ishlari Vazirligining Tarixiy 
meros ob’ektlarini ilmiy ishlab chiqarish Bosh Boshqarmasi topshirig’iga ko’ra 
"Novqa ota" madaniy meros ob’ektining Kadastri ishlarini bajarish chog’ida 
ziyoratgoh hududiga qisman taalluqli “Novqa ota tepa” qabristonida juda ko’plab 
qabr toshlari, juda ko’p darajada sopol siniqlariga duch kelindi. Ular mazkur 
hududning hech bir shubhasiz ming yilliklar tarixiga daxldor ekanligini 
tasdiqlaydi. 
Shu qabriston hududida yana bir qabr toshiga duch kelindiki, uning ishlanish 
shakli va uymakor naqshlarning betimsolligi bilan betakrordir. Aynan qabr toshini 
ana shu jihatlari bilan chinakam san’at asari sifatida muhim tarixiy - ilmiy 
ahamiyatga eta, deb hisoblaymiz 
Ziyoratgoh Baxmal tumanining sharqiy-janubida, Turkiston tizma tog’lari 
etagidagi Novqa Novqa qishlog’ining 
tog’
tomon biqinida, uch tomoni qir va 
adirlar bilan o’ralgan ixcham soylikda, ko’hna "Hovqa ota" qabristonining 
yonginasida joylashgan. Baxmal tumani markazi Usmatdan besh chaqirimlar, Jizzax 
shahridan esa 90 kilometrlar chamasi uzoqlikda. Hududi 2,25 gektarni tashkil etadi.