Mundarija kirish I bob. Jizzax viloyatning tabiiy geografik xususiyatlari va tabiiy resurslari

Zomin tog’ o’rmon davlat qo’riqxonasi
. Qo’riqxona Turkiston tizma 
tog’lari g’arbiy qismining shimoliy yon bag’rida, Kulsoy va Fypalaccoy 
havzalarini ishg’ol etgan. Janubiy Tojikiston bilan chegaradosh. Maydoni 15,5 
mingga, shundan 11,2 mingga archa o’rmonzorlari. Dastlab 1926 yilda Guralas 
tog’ archa qo’riqxonasi nomi bilan tashkil etilgan. Qo’riqxonada 
tog’ 
o’rmonlarini va archa biologiyasini o’rganish, archazorlarni ko’paytirish, hayvon 
va o’simlik turlarini sakdab qolish ishlari olib boriladi. Relefining murakkabligi va 
turli iqlim-tuproq sharoitlariga ko’ra, qo’riqxonada 3 o’simlik mintaqasi (dasht, 

---

57
o’rmon, subalp) mavjud. Qo’riqxona hududi tipik tog’li o’lka bo’lib, dengiz 
sathidan 1760-3500m balandlikda (eng yukori nuqta - Turalas tog’i 3560,5 m 
balandlikda). Yillik o’rtacha yog’in mikdori 400 mm dan ortiq. Iqlimi keskin 
kontinental, maksimal harorat yozda 33°, kishda 35-38°. 
Qo’riqxona hududida archazorlarning kuyi qismida (1900-2700 m) 
Zarafshon archasi va qora archa, o’rta qismida (2100—2800 m) sovur archa, 
yuqori qismida (2100—3200 m) o’rik archa o’sadi. Bulardan eng ko’p uchraydigani 
sovur archadir. U qora archa va o’rik archa orasida ham o’saveradi. Qo’riqxonada 
180, hatto 400 yoshga kirgan archalar bor. Archadan tashqari Tyan-shan chetani, 
Turkiston qayini; butalardan zirk, na’matak, uchkat, irgay, tobulgi o’sadi. 
Qo’riqxona xayvonot dunyosi xilma-xil. Qo’riqxonada Respublika Qizil kitobiga 
kiritilgan Turkiston silovsini, oqtirnoqli ayiq arhar, bars shuningdek, bo’ri, bursiq, 
tulki, jayra, to’ng’iz va boshqalar yashaydi. Qo’riqxona hududida o’simliklarning 
720, turli qushlarning 130, sut emizuvchilarning 37 turi, sudralib yuruvchilardan, 
baliqning bir turi tavsiflangan. 
Parrandalardan pushti shak-shak., to’rtay, mikkiy, zarcha, zagizxon kaklik, 
bedana, boltatumshuq, govkaptar, g’urrak, turkiston ukkisi, boyqush. va boshqalar 
bor. Qo’riqxonada uning hayvonot va o’simliklar dunyosini o’rganish bo’yicha 
ilmiy va amaliy ahamiyatga ega bo’lgan tadqiqot ishlari olib boriladi.