Mundarija Kirish I bob. Gulli o’simliklar haqida umumiy ma’lumot

2.2 Toldoshlar oilasi va turkumi
Vakillari qabilaga xos barcha sistematik belgilarni o’zida mujassamlashtirgan daraxt va butalardir.Ayrimlari (terak)anemofil,ba’zilari esa (tol) entomofildir.Barchasi dastlab gullaydi,keyin barg chiqaradi(chozeniyadan boshqa).Oilaning uch turkumga oid 400 tacha turlari bo’lib,ular Shimoliy yarimsharning o’rtacha va sovuq iqlimli hududlarida,Janubiy Afrika,Janubiy Amerika va Janubiy-Sharqiy Osiyoning janubiy tumanlarida tarqalgan.Faqat Yangi Gvineya va Avstraliyadagina o’smaydi.
Oilaning eng tarqalgan turkumlari:tol(Salix) 350-370 turni,terak(Populus)50-60 turni o’z ichiga oladi.Ular daraxt va butalardir.Bular orasida majnuntol-S.babylonica,qoratol(S.australior),to’rong’il(Populus pruinosa),ko’k terak (P.Bachofenii),qora terak (P.nigra)lar bor.
O’zbekistonda toldoshlarning ikkita turkumi va 45ta turi bo’lib,ularning qariyb yarmi madaniy o’simliklardir.
Barglari oddiy, yonbargchali, poyada ketma-ket joylashgan.gullari boshoq yoki kuchala to’pgulda joylashgan.
Gulqo’rg’oni rivojlanmagan,ayrim jinsli,ikki uyli o’simliklardir.Changchisi ikkita yoki ko’pdir,(tollarda changchilari 2ta,teraklarda 6-40ta)urug’chisi ikkita mevabargchaning qo’shilishidan hosil bo’lgan,tugunchasi ustki,bir uyali,ko’p urug’kurtakli.Shamol va hasharotlar yordamida changlanadi.
Gullari yon bargchalar qo’ltig’ida.Mevasi ko’sakcha.Mevasi bir uyali,ko’p urug’li,ikki uch pallaga bo’linadi.Urug’ining tubida kumush rang tuklari bor.Urug’lar shu tuklar yordamida havo va suv orqali tarqaladi.Urug’idan va qalamchasidan ko’payadi.
Tol turkumiga kiruvchi o’simliklarning kurtaklari bittadan tangacha bargga ega,ular barg chiqarmasdan oldin gullaydi.terak kurtaklari bir necha tangacha barglardan iborat bo’lib,ular yopishqoq holida bo’ladi.
Oilaning tol,terak turkumlaridan xalq xo’jaligida keng foydalaniladi.Tolning Yog’ochidan har xil buyumlar yasaladi,shuningdek,ulardan qurilish materiallari tayyorlanadi.Ingichka va egiluvchan novdalardan savat to’qiladi.Terak ham qurilish materiali sifatida xo’jalikda ko’p ishlatiladi.Bulardan tashqari manzarali o’simlik sifatida ham shaxar va qishloqlarda ariq bo’ylarida ko’plab ekib o’stiriladi.O’rta Osiyoda 70 ga yaqin turi bor ulardan 40tasi mahalliy,30tasi introduksiya qilingan.Melioratsiya va dekorativ o’simlik sifatida o’stiriladi.
Toldoshlarning qazilma qoldiqlari bo’r davrining qatlamlaridan topilgan.