Mundarija Kirish 1 bob. Avtomobillarda yuklarni tashish jarayonini nazariy asoslari

Avtomobillarni joylashuvini aniqlash texnologiyalari Moddiy boyliklarni tashishni amalga oshiruvchi avtomobillar va boshka turdagi transport vositalarining joylashuvini aniklash vazifalari, nafakat davlat xukukni idora kilish organlari, balki xususiy xavfsizlik tuzilmalari uchun xam muximdir. Bunday vazifalarni kimmatbaxo va boshka yuklarni tashishni amalga oshirayotgan avtomashinalar va X,Tlarning xavfsizligini ta’minlash, xarakat yunalishini nazorat kilish va patrul xizmatlarni boshkarish jarayonida xal kilishga tugri keladi.
AVL (Automatic Vehicle Location system) - TVning joylashuvini avtomatik aniklash tizimlarida berilgan geografik xududda xarakatlanayotgan TVning joylashuv koordinatalari avtomatik tarzda aniklab boriladi. AVL tizimi odatda TVning joylashuvini aniklash tizim osti bulinmalaridan tashkil topgan, bular, ma’lumotlarni uzatish, boshkarish va kayta ishlash bulinmalaridir.
AVL tizimlarni kullanilish soxasi buyicha kuyidagicha ajratish mumkin:

• 
  dispetcherlik tizimlari, bu erda real vakt masshtabida TVning belgilangan xududda joylashuvini va xarakatlanishini tizimning statsionar dispetcherlik markazlaridagi bir yoki bir necha dispetcherlari tomonidan markazlashtirilgan nazorati amalga oshiriladi (bular, patrul avtomashinalarining operativ nazorat tizimi, X,Tning nazorati, ugirlangan avtomashinalarning kidiruv tizimi va xk.);
  
• 
  masofaviy nazorat tizimlari, bu erda maxsus jixozlangan avtomashina yoki TVning xarakatlanishini masofadan nazorat kilish amalga oshiriladi. Kup xollarda, bu tizimlar kimmatbaxo yuklarni va TVlarini nazorat kilishda kullaniladi;
  
• 
  yunalish(marshrut)ni sayta tiklash tizimlari, bu erda kayta ishlash rejimida turli vosita va tarmoklar orkali olingan ma’lumotlar asosida TVning yunalishi va etib borganligini aniklash masalalari xal etiladi. Bu turdagi tizimlar, TV xarakatini nazorat kilishda xamda yunalish xakida statistik ma’lumotlar olish maksadida kullaniladi. Konkret AVL-tizimi tarkibiga kupincha, TV joylashuvini bir necha usulda aniklash imkonini beruvchi texnik vositalar kiradi.
  

AVL-tizimlar ta’sir doirasi buyicha geografik xududlar masofasi
buyicha kuyidagilarga bulinadi:
lokal, ya’ni, asosan, masofaviy nazoratga asoslangan tizimlar uchun
xarakterli, kichik radiuslarda faoliyat yuritishga muljallangan;
xududiy, ya’ni, koida buyicha axoli punkti, viloyat, xudud chegarasigacha
bulgan joylarda faoliyat yuritishga muljallangan;
global, ya’ni, ta’sir doirasi bir necha davlatlar, kit’alar va butun er
shari xududini tashkil etuvchi.
Kullanish funksiyalari nuktai-nazaridan joylashuvni aniklash AVL-tizimlari TVning joylashuvini anik belgilash va ma’lumotlarni muntazam aniklashtirib borish kabi texnik kursatkich(parametr)lari buyicha xarakterlanadi. Tabiiyki, bu kursatkichlar AVL-tizimlarining ta’sir kursatish doirasiga boglik. Ta’sir kursatish doirasi kanchalik kichik bulsa, joylashuvni aniklash shunchalik anik bulishi kerak. SHaxar xududida faoliyat yurituvchi xududiy tizimlar uchun 100 m.dan 200m.gacha
aniklikda TVning joylashuvini aniklash etarli xisoblanadi. Ba’zi maxsuslashtirilgan tizimlar metrlardagi aniklikni talab etadi, global tizimlar uchun esa bir necha km.lardagi aniklik kifoya. Xududiy dispetcherlik tizimlari uchun XTning joylashuvi xakidagi ma’lumotlarni minutiga bir martadan kabul kilish ideal xolat xisoblanadi. Masofaviy nazorat tizimlari axborotlarni yangilashning yukori chastotasini talab etadi.
AVL-tizimlarida kullaniladigan joylashuvni aniklash usullarini uch asosiy kategoriyaga ajratish mumkin: xududiy usullar, navigatsion xisoblash usvullari, radiochastota buyicha joylashuvni aniklash usuli. Zamonaviy joylashuvni aniklash tizimlarining afzalliklarini kurib chikamiz:

1.