Мундарижа I боб. “Кўп тармоқли фермер хўжалигини ташкил этиш ва бошқариш” фанининг предмети, мақсади ва вазифалари 10

Меҳнат интенсивлиги – бу жонли меҳнатнинг жиддийлиги ёки мураккаблиги даражаси бўлиб, у иш вақти бирлигида инсон асаб ва мускул қувватининг сарфланиши билан ўлчанади. Бунда инсон организмига салбий таъсир кўрсатмайдиган интенсивлик ижтимоий нормал интенсивлик ҳисобланади, сарфланган қувват авқатланиш, дам олиш ва ҳиссий енгилланиш ҳисобига тўлиқ тикланади.
Ҳисобларга кўра, меҳнатнинг нормал интенсивлиги даражаси текис юзада соатига 4,8 км тезлик билан кетаётган куч-қувват сарфланишига тенгдир. Нисбатан нормал муайян меҳнат интенсивлигини ошириш меҳнатга ҳақ тўлашда тегишли даражада ҳисобга олишни талаб қилади.
Меҳнат унумдорлиги, меҳнат интенсивлиги билан бир қаторда иш вақти фондидан фойдаланиш даражасига ҳам боғлиқдир.
Белгиланган иш вақти фондидан фойдаланиш коэффициенти.
У бир ишчи ёки хизматчининг ишлаб чиқаришда ҳақиқатда ишлаган вақтини (киши-куни, киши-соатини) қонунда белгиланган миқдорда ишлаши лозим бўлган вақтга тақсимлаш натижасида аниқланади.
ИВфк
Бунда: ИВфк – иш вақти фондидан фойдаланиш коэффициенти;
МрИв – меҳнат ресурслари ҳисобланган бир кишининг бир йилда ишлаган вақти, киши-куни, киши-соати;
МрИн – бир киши учун қонунда белгиланган, ишлаши лозим бўлган вақт, киши-куни, киши-соат.
Бу коэффициентнинг миқдори бирдан ошмаслиги керак. Агар у қанчалик кам бўлса, бу меҳнат ресурси фойдали меҳнат жараёнида кам қатнашганлигидан далолат беради.
Мавжуд бўлган меҳнат ресурсларидан фойдаланиш коэффициенти. Уни аниқлаш учун ишлаб чиқариш жараёнида ҳақиқатда қатнашган меҳнат ресурслари миқдорини (киши) хўжаликда шартнома (бўйруқ) бўйича мавжуд бўлган меҳнат ресурслари миқдорига тақсимланади. У қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:
МК
Бунда: Мк – меҳнат ресурсларидан фойдаланиш коэффициенти;
ҳақикатда ишлаган жами меҳнат ресурслари, киши;
мавжуд бўлган жами меҳнат ресурслари, киши.
Бу кўрсаткичнинг даражаси бирга яқин бўлгани яхши. Шунда у мавжуд меҳнат ресурсларидан фойдаланиш юқори бўлганлигидан далолат беради.
Меҳнат ресурсларининг хўжалик фаолиятида қатнашиши (1 ойда, 1 йилда). Унинг миқдорини хўжалик фаолиятида жами сарфланган вақтни сарфланган меҳнат ресурсларининг умумий миқдорига тақсимлаш натижасида аниқлаш, бунда қуйидаги формуладан фойдаланиш мумкин:
МрХқк
Бунда: МрХқк – меҳнат ресурсларининг маълум бир муддатда ўртача ишлаган иш вақти, киши-куни, киши-соати;
меҳнат ресурсларининг жами сарфлаган вақти, киши-куни, киши-соат.