Мухтор Худощулов е синдбоднинг янги саргузаштлари

1$0ЛДИ. «Денгизнинг бу кенгликларида катнов ж уда кам бў-лади, — деди у йўловчиларга. — Бу кандай кема бўлди экан? Б унда бир сир бўлиши керак».

• 
  узатувчи эса рўпарадан келаётган кема тўғрисида: — «У тўппа-тўғри биз томонга ж уда катта тезлик билан ящ ш - лаш иб келяпти. И чида одамлар кўринмайди»,— деб маълу-мотлар бериб турди. Б у хабар дарганинг таш виш ини янада оширди. «Ҳа, бу оддий кемага ўхш амайди, — деди у. — Бу сирли учраш ув бизни бир балога гирифтор килмасайди». Ш унда А булҳасан питирлаб цолди: «Биз бошца томонга бу­ ри лсак бўлмайдими?»— деди у даргага. Аммо Абулборий уни жеркиб берди: «Ж им ўтирсанг-чи, бацалоц!— деди у. —
  

• 
  хир, бу цанаца кема, ичида кимлар бор — кўрайлик-да!» Синдбод ҳам бу гапга цўш илди.
  

• 
  ўп ўтмай сирли кема анча яцин келди. Кеманинг ден­ гиз ш амолларида парча-парча бўлиб йиртилиб кетган елкан­ лари, гирчиллаб,' уёц-буёцца лапанглаб келаётган устунлари даҳш ат соларди. Сирли кема Синдбодларнинг олдидан тегай-тегай деб ғизиллаб ўтиб кетди. У бўм-бўш эди, аммо яцин келганда ўш а тараф дан: «Оц! Оҳ! Оҳ!» деган даҳш атли то-вуш лар эшитилди. С аёҳатчилар нима гаплигини англагунла-
  

• 
  ича сирли кема бир зумда кўздан гойиб бўлди.
  
  • 
    ем а даргаси ерга ўтириб олиб, йиглай бош лади: «Эй йў-ловчилар! Бу — арвоцлар кемаси, у билан учраш ган одам бир балога йўлицмасдан цолмайди!»
    

Синдбод ва бошца йўловчилар дарғани юпатиб, кўнглини кўтариш га туш дилар. У ндан: «Бунчалик безовта бўлишик-гизнинг сабаби нимада, бу кеманинг ёвуз сирини айтиб бер-сангиз»,— деб илтимос цилиш ди. «Эй биродарлар, бу кема тўғрисида кўп эш итганман, — деб ҳикоясини бошлади дар­ га. — У цачонлардан бери учраган йўловчиларга дахш ат со­ либ денгизларда кезиб юради. Унинг йўловчилари одамлар эм ас — арвоцлар! Бу кем а цаердану ундаги арвохларнинг кимлигини ҳеч ким билмайди!»— деди дарга. «Хўш, кема-ку ўтиб кетди, энди у бизга цандай хавф у-хатар солиши мум­ кин?» — деб сўради Қўрцоц кемачи даг-даг титраб. «Боя айт-дим-ку, бу арвоцлар кемаси, унга учраган одам албатта бир балога гирифтор бўлади», — деб ўз ҳикоясини тугатди дар­ га. Бу гаплардан Қўрцоц кемачининг цўрцуви баттар ошиб,

• 
  азаваси тутиб цолди. У «оц-воц» цилганича кеманинг уёги­ дан буёгига борар, хадеб: «Нега бу саф арга чицдим-а?..» — деб ж аврарди. «Эй, бацалоц, мунча вахима цилмасанг! — де­ ди унга Қўрцмас кемачи. — Ё ўш а кема ёнимиздан ўтиб цол-
  

4-4045 ⁴⁹

са сени даст кўтариб арвоҳларнинг ёнига отиб ю борайми?

• 
  ажоҳатингни кўриб арвоҳлар ҳам кемаларини таш лаб цо-чиш са керак!» Қўрцоц кемачи унга ж авобан: «Не-не фало-катларга дуч келм аганман — руҳ қуш ининг оёғига илашиб-учдим, илонларнинг оғзидан тирик чиқдим, ўпҚонга ютил-мадим, энди бир кўрмаганим — арвоҳлар қолувди... Ҳ али ца-раб тур, бир балойи азим га дуч келам из»,— деб ҳамон ўзини босолмасди. А бутавозе ҳам қўлларини 1$овуш тирганича гоҳ
  

• 
  ўрқоқ кем ачининг огзига ifapap, г о ҳ Ц ўрцм ас кем ачининг олдига келиб икки букилиб, «гапларингиз тўғри», деб маъ-қулларди. Арвоҳлар кемасига дуч келиш гандан кейин йўлов-чилар ж уда безовта бўлиб қолишди. Улар кема хоналаридан чиқмай қўрка-писа ётишар, чиқканда хам «бирор фалокат
  

якинлаш маяптимикин?» деб денгизга олазарак бўлиб кара-

• 
  арди.
  
  • 
    ммо ўш а кун тинч ўтди. К еч кириб, ҳам ма уйкуга кетди. К ем а денгизнинг ўртасида шитоб билан сузиб борарди. Х ам-м аёқ ж им ж ит, гоҳ-гоҳ тўлқиннинг кема четига урилиб ша-пиллагани эш итиларди холос. Туннинг қора пардаси ҳамма-ёқка ўз тўрини ёйган эди. Ярим кечаси тўсатдан аллаким нинг «А-а-а!» — деган даҳш атли кичкириги эшитилди. Ҳ амма ва-ҳима билан югуриб кема саҳнига чиқди. Саҳн бўм-бўш, ҳеч нарсанинг изи хам сезилмасди. Кемадагилар кимнинг нима сабабдан бацирганини ҳам билиш масди. Йўловчилар бирма-бир кўздан кечириб чикилгач, ораларида Қўркоқ кемачи —
    

• 
  булҳасаннинг йўқлигини сезиб ^олиш ди. Ҳ аммаёк қидириб чиқилди, аммо бақалоқ хеч ерда йўк эди. У сирли равиш да гойиб бўлганди.
  

«Оббо бақалог-ей, қаёқка йўқолдийкин-а,— деб хуноб бў-ларди Қўрқмас кемачи. — Ё ваҳимадан жинни бўлиб ўзини сувга таш ладим икин?» Ҳ арчанд кидириш масин, бундан хеч кандай натиж а чиқмади. Уни чўкиб кетганга чицаришди. К у­ ни билан йўловчиларнинг кўнгилларига ц к л ҳам сигмасдан, ковоқларидан қор ёгиб юришди. Қ ўрқоқ кемачининг сирли ҳалокати ҳамманинг дилини хуфтон цилган эди. Аммо ўша кун хам осойишта ўтди. К ема, сув Юоида қуш дай енгил сузиб борар, тинчгина турган денгизда хеч цандай хавф-хатар йўк-дай эди. Й ўловчилар барибир таҳлика остида уйкуга кетиш ­ ди. Ярим кечасига бориб яна аллаким нинг «А-а-а!» деган дах-

• 
  атли кичкириги эшитилди. Я на йўловчилар вахима билан кем а саҳнига гувиллаб югуриб чикиш ди. Яна саҳн бўм-бўш, ҳам м а нарса жойида эди. Одамлар бирма-бир санаб чицилди: энди кемачилардан Абутавозе йўц эди. Ҳеч кимга зарари тег-масдан нуцул таъзим да турадиган одам хам худди Қўркоц кем ачидай сирли равиш да гойиб бўлган эди.
  

• 
  Ана, айтмовдимми?— деб бош чайцади д ар га.— Булар­ нинг хаммаси ўш а арвоҳлар кемаси туфайли бўляпти. Х али бошимизга кўп ёмон кунларни солади бу лаънати к’ема!».
  

• 
  у сўзлардан йўловчиларнинг қўрқуви баттар ортди. Улар кемадаги ўз хоналарига кирганларида ти^ этган товушга қу-лоқ солиб, тунни уйқусиз ўтказиш ди. Тонг отди, еокин ден-гизу унда бемалол сузиб бораётганликларини кур-.б кеь.ада-гилар бир оз таскин топиш ди ва хам м а ўз иши билан маш-ғул бўлди. Аммо кеч кириб, қоронғу туш иш и оилан п> лов-чиларн и ваҳим а боса бош лади, улар ном аълум х ^ - x a i . рни кутиш иб, бир-бирларининг пинж ларига киришгахтларича * иж-
  

• 
  а кокм ай ўтириш арди.
  

Бу сафар тунги даҳш атли кич^ириқ кемат ин- буру* та-раф идан эшитилди. *А-а-а-а!»— деб яна ж он-ж аҳди билан ^ич^ирди кимдир. К емадагилар ўш а томонга югуришди. Аммо бу ер ҳам жимжит, ҳамма нарса ўз ўг-чи а эди. Сим бақирганини суриш тира кетиш ди. М аълум Ьўлиш ича, б> :ун-да кема даргаси йўқолган эди. Бу ҳаммани ниҳоятда аш-вишга- солди. «Д аргасиз энди ним а қилам из, хо.тгимиз ь ке-

• 
  ад и ?— деб оҳ-воҳ қилиш ди йўловчилар. — Бунииг би^. чо-расини топиш керак, бўлмаса ҳам м ам из битта-биттадан (,ен-гиз қаърига кетамиз ш екилли!» «Наҳотки б)' иш чи ўшс ке­
  
  • 
    адаги арвоҳлар қилаётган бўлса?— деб мулоҳаза ю : ита бош лади Қўрқмас кемачи. — Ахир, дарга уларни ўлган олам-лар арвоҳи деганди ш екилли?» «Ҳа, арвоҳларни одам > .'ир-лаганини сира эш итмаганман, — деди унга ж авобан С.шд-бод. — Бу ерда бош қа сир бўлиш и керак » . У лар Ьугун i нда ухлам асдан пистирм а ^ўйиб пойлаш га rjapop бердилар. Б у ­ нине учун Қўрқмас кемачи ҳийла иш латишни таклиф қи. ди: ўзини кем анинг бош устунига боглаб кўйиш лзрини , 6cj_ti^a-лар эса ухлам асдан ўтириш ларини м аслаҳат бсрди. Й.у юв-чплар бунга рози бўлишди. Ҳ ар эҳтимслга карш и ҳар лим бпрор қурол билан тайёр туриши лозимлигини тайинлаш ди.
    

• 
  ар ким ^ўлига илинган нарсани олиб, ўз хоналарида - :им
  

пусиб ўтириш ди.

• 
  ўрқмас кем ачи кеманинг бош устунига боғлангани1 ту-pap, ф алокатнинг кайси томондан келиш ини билм асдак аш - виш да эди. М ана, хам маё^ни коронгулнк босди. Атроф > им-
  

• 
  итлик, фацат кема тўш ига урилган сув беозор ш апиллар эди. Гўё ҳеч қандай хавф-хатар йўқдек эди. Қ ўр^мас кема-чини аста.-секин уйку боса бош лади. Энди кузи илинган эди, унга гўё Қ ўрқоқ кемачи кўрингандай бўлди. У зўр бериб:
  

• 
  Дўстим, мени қутқар», — деб ёлбораётгандай эди. Қ ўрқм ас кемачи шоша-пиша кўзларини очди, кемада ^еч ким йўк эди. Уни ян а уйқу босди, аммо ухлаб қолиш и сира-сира мумкин эмас, негаки кемада тирик долган барча йўловчиларнинг умидлари унда. Ш унинг учун Қўрқмас кемачи уйқуни ен-гиш га уринди. Бунине учун у кич кина пичокчаси билан жим-жилогининг учини кесиб кон чиқарди-да, туз сепиб олди.
  

• 
  имж илоги огриб ачий бошлади, шу билан у кўзларини бо-сиб келаётган уйцуни қувди.
  

Вакт алламаҳалга я^инлаш ганда кимдир унинг елкасини силагандек бўлди. «Шу бема^алда ким экан бундай ҳазил-лаш адиган?»— деб ўйлади Қўркмас кемачи. Аммо қ ў л ‘тобо-ра узалиб унинг томоғига етиб келди ва ш у заҳоти уни бў-га бошлади. Қ ўрқмас кемачи даҳш атдан бақириб юборди.

• 
  алиги кўл унинг гавдасини айлантириб ўраганича тортиб кетмоқчи бўлди, аммо кемачи устунга м аҳкам боғлаб * кў-йилгани учун аж ратиб ололмади. Қ ўрқмас кемачи оғрик ва даҳш атдан жон-жаҳди билан бакирганича қўлидаги пичок-часини ўзини ўраб, бўғиб турган йўғон кўлга санчди, алла-кандай виш иллаган овоз эшитилди, кандайдир сую клик унинг устига куйилиб, ҳам маёғини шалаббо килди. К ейин нимадир
  

• 
  алоплаб денгизга тушиб кетди.
  
  • 
    ақириқ овозига одамлар етиб келиш ганда бошдан-оёқ қора конга беланган Қ ўрқм ас кемачини кўриш ди. К ем а еаҳ-ни — ҳаммаёқ кўланса ҳидли кора цои эди. Қўрқмас кемачи соппа-соғ бўлса ҳам оғриқ ва ҳаяж он дан соқов бўлиб кол-гандай эди. «Хўш, нима гап ?» — деб сўраш ди ундан йўлов-чилар. Қ ўркм ас кемачи бўлган ҳодисани айтиб берди. Ш унда кемадаги кўпни кўрган мўйсафид йўловчи ғоят таш виш би­ лан бош чайқади. «Кемага баҳайбат саккизоёк ҳуж ум қи-либди, — деди у. — Бир неча кундан бери биттадан йўлов-чини тортиб кетаётган ҳам ўша экан. Афсуски, бу гал у яра-ланибди. Дунёда ярадор йирткичдан даҳш атлирок нарса йўқ. Энди у бизга ҳуж ум ^илиб, ўч олиш га уринади, ҳуш ёр бў-линглар!»— деди қария. У ўз гапини тугатиш га улгурма-ган эди ҳам ки, денгиз томондан узун, ш илимш ик қўл келиб бечора мўйсафидни ш ундоқкина тортиб олиб кетди. К ем ада­ гилар ваҳим а билан турли томонга тирқираб ^очиш ди. А ммо внди кеманинг ҳам ма томонидан ана ш ундай юнг босган, коп-кора, буришган, ш илимш иқ қўллар чўзилиб келар, қўлга туш ган одамни ш ундо^^ина ўраб, денгизга тортиб кетарди.
    

• 
  емага йирткич саккизоёқлар ҳуж ум бош лаган эди. Довюрак-роц йўловчилар пичо^, қилич ва бошқа ўткирроқ куроллар билан саккизоёқларнинг ҳужумини даф килиш ар, уларнинг бир-икки қўлини киркиб таш лаш га ҳам муваффақ бўлиш ган зди. Кесилган қисқичлардан коп-қора, қўланса ҳидли кон ш ариллаб оқиб ётар, аммо яраланган йирткичлар бошқа — . соғ цўлларини ишга солиб, одамларга ж он-ж аҳдлари билан
  

• 
  уж ум цилиш арди. Ҳ амон кеманинг устунига боғланган ҳол-да турган Қ ўрқм ас кемачи ўзига човут солаётган саккизоёк-лар ҳужумини қўлидаги пичоқчаси билан даф килар экан, Синдбодни: «Хожам, ҳуш ёр бўлинг, ана, яна биттаси ўрмалаб келяпти, ана, қўлини чўзди!»— деб хавфдан огоҳлантириб турди. Синдбод ҳам саккизоёқларга чапдастлик билан чап бе-рар экан, келиб Кўрқмас кемачининг ёнига туриб олди. Бу томондан келган ҳужумни К ўркмас кемачи, оркадан келган-ларни эса Синдбод даф ^илиб турди. Аммо кучлар тенг эмас
  

5 2

эди. Д енгиздан яна тўп-тўп саккизоёқлар чикиб келиш ар, биттаси ўлдирилса иккинчиси тайёр эди. А ҳвол огирлигини кўрган Қ урқмас кемачи кўлидаги пичоғи билан устунга бог­ лаб турган арконларки кесди-да, ю қорига тармаш ди. «Хо­
ж ам , тепага кўтарилинг!»— деб Синдбодга ёрдам цўлини чўз-ди у. Улар устунларга тармаш иб юқорига кўтарилдилар. П астда, кеманинг саҳнида сон-саноқсиз саккизоёклар гуж гон ўйнарди, уларнинг кўплигидан кема ҳам лапанглаб, уё^-бу-

• 
  щ а ога бошлади. Бирор баҳайбат саккизоёқ денгиздан ке­ либ кемага осилиб чика бош лаганда кема ўш а томонга қий-ш аяр, кейин иккинчи томонга оғиб аранг ўзига келарди. К е­ ма ҳар чайқалганда Синдбод билан Ьуўркмас кемачининг аҳ-воли танг бўларди. У лар кеманинг узун устунидан учиб кет-м аслик учун уни маҳкам кучоқлаб олиш ган, энди бирон жой-дан нажот келмаслигини яхш и билишарди. Бирдан Д ўрқмас кемачи саккизоёқларнинг бир галаси устунга тирмаш иб улар томонга кўтарилаётганини кўрди. «Х ожам, ҳушёр бўлинг,
  

бадбахтлар буёқка ҳам чикиш япти»,— деди у. Якинлаш иб долган бир-икки саккизоёцнинг ҳуж умини даф қилиш ди.

• 
  ммо ўлж анинг ҳидини олган йирткичлар бир-бирини босиб-янчиб улар томонга ҳамла қилиш арди. Сайёҳларга чўзилган ўцлаб ифлос, цоп-кора, ш илим ш иқ қўллар етай-етай деб кол-ди. «Хожам,бу ярам асларга бас келиш қийинга ўхш аб қол-ди, — деди Қ ўрқм ас кемачи. — Энди бирдан-бир йўл — ден­ гизга сакраш . Эҳтимол, сувда улар бизни тополмас...» «Май-ли, пеш онамиздан кўрдик»,— деди Синдбод. Улар ю раклари-ни ҳовучлаганларича пастга — цайнаб турган денгизга ка-раш ди. Пастга сакраш ж уда кўр^инчли эди. Лекин илож ^анча — бирдан-бир цутулиш йўли ш у, йўқса мана бу лаъ-нати ёпиш қоқ қўлларга туш иб ҳалок бўлиш турган ran . «Сак-
  

• 
  а!»— деб буйру^ берди Синдбод Қ ўрцмас кемачига. У пастга қараб ш ўнғиди. Абулборийнинг оркасидан Синдбод ҳам кў-зини чирт юмдию ўзини пастга отди.
  
  • 
    уда баландликдан туш гани учун Синдбод денгизга чу-қур шўнғиб кетди, оғзига сув кириб, нафаси кайтиб ўлаёзди, ш у боисдан питирлаб ю корига талпинди ва бир ам аллаб сув ю засига чиқиб олди. Биринчи қарагани — кема бўлди, чунки ундан узоқлаш саларгина одамхўр саккизоёцлардан кутулиш
    

• 
  умкин эди. Х айриятки, кемани узокроқда кўрди, ён-атроф-да ҳеч цандай йирткич йў^, денгиз ҳам анчагина тинч эди. Ш ундай бўлса ҳам Синдбод кемадан узоқлаш иш , очофат сак-кизоёқлардан халос бўлиш учун жон-жаҳди билан сузиб кет­ ди. К ейин бирдан унинг эсига К ўркм ас кемачи туш ди, у ка-ерда экан, а? Синдбод сув юзидан бир оз бошини кўтариб: «Абулборий!» — деб чакирди. Ш унда узоқдан: «Хожам, бу-ёк ка, буёқца!» — деган ж авобни эшитдию ўш а томонга сузди. У зоқда, сув юзида К ўрқмас кемачининг қора нуктадай бў-либ кўринаётган бопшни илғаб олди. У ҳам Синдбод томонга
  

сузиб келарди. Кўп ўтмасдан улар бир-бирларига якинлаш иб колиш ди.

• 
  кки дўст узоц сузишди, саккизоёқлар эгаллаб олган ўз кем аларидан анча узоқлаш иб, уни бутунлай кўздан йўқотиб кўииш ди. Дастлаб ўлимдан қутулганларига хурсанд бўлиш-ган бўлса-да, аста-секин уларни ян а ваҳим а боса бош лади.
  

• 
  унки одам ҳар цанча уста сузувчи бўлса ҳам сувда имкон-дан ортиқ тура олмайди, бунинг устига бепоён уммонда яна бирор йиртцичга дуч келиб қолиш хавфи ҳам йўк эмас эди. Ш унинг учун уларнинг кўзлари бирор наж от излаб чор ат-рофга жовдираш арди. Тонг хам якинлаш иб уф^ томондан қуёш бўзариб кўтарилиб келарди. «Хожам, ана уёкка г а ­ рант!»— деб цолди кўзлари ўткиррок Абулборий ш ар^ томон-ни ишора қилиб. Ҳ али эндигина оқариш аётган уф^да алла-
  

• 
  андай кора нуқта кўрингандай бўлди. Ч иқм аган жондан Умид, деганларидек Синдбод билан Қ ўрқм ас кем ачи ўш а то­ монга қараб суза бош ладилар. К ўрқмас кемачи тез-тез сув ю засида қаддини ростлаб ҳалиги нуқтани қидириб топар, ор-када 1>олиб кетаётган Синдбодга: «Хожам, буёкқа, буёкка»,— деб далда бериб борарди. Ш у билан бирликда у ўзлари кўр-ган қора нуқта тобора катталаш иб бораётганини, тўғрироғи
  

• 
  хам ш у томонга қараб ҳаракат ^илаётганини сезиб қолди. «Бирорта йўловчи кем а бўлса-я!» — деган умид тугилди Кўрқмас кемачида ва Синдбодга қараб: «Хожам, кема биз томонга караб келаяпти», — деди. «Тағин ўзимизнинг кема-миз бўлмасин», — деди Синдбод. «Йўқ, бу бош ка кем а», — де­ ди Қўрқмас кемачи ва синчиклаб қараш да давом этди. Кўп ўтмасдан ҳ алиги кема анча катталаш иб кўринди, у тўппа-тўғри улар томонга ғизиллаб сузиб келарди. А на, унинг ус-тунлари, елканлари кўзга яқцол кўрина бошлади. Аммо бу кем а бошкачаро!? эди... «Хожам... бу... ўш а кем а», — деди
  

Қ ўрқмае кемачи ҳамон		ундан кўзини		узмасдан.	«Қайси...
ўш а кема?» — деб ундан		цайтариб сўради Синдбод. «Ўша...
арвоҳлар кемаси-да...» деб ж авоб қилди				Қўркмас	кемачи.	Бу
сўзни	эш итган Синдбоднинг		этлари жимирлаш иб		кетди.	Бу
орада	кема уларга ж удаям		якинлаш иб	қолди: мана унинг

уёқдан буёкқа лапанглаб турган чириган устунлари, минг парча бўлиб ш алвираб осилиб колган елканлари ш ундок^и-

• 
  а кўриниб колди. Ҳ а, бу ўш а — арвоҳлар кемаси эканлигига ш убҳа йўк эди. У бутун сирли даҳш атини намоёи килганча сайёҳларнинг ёнгинасидан ўтиб борарди. «Х ожам... бошқа иложимиз йўқ, бу кемага чиқиб олмасак чўкиб кетиш имиз аник», — деди Абулборий. «М айли, уриниб кўр», — деб рух-сат берди Синдбод. Қ ўрқм ас кем ачи ғизиллаб кетиб бораётган кемани тўхтатиш йўлини топиш учун олдинига, «ёрдам бе-ринглар», — деб бақирмоқчи бўлди. Л екин арвоҳларни ёр-дамга чакириш дан ор қилди ш екилли, кеманинг ён-вериси-ни синчиклаб кўздан кечираркан, пастга осилиб турган бир
  

арцонни кўриб қолди. Унга м аҳкам тармаш дию бир учини Синдбодга узатди. «М аҳкам уш лаб туринг, хож ам , мен чи-

•