Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

Б
Б
А
А
Н
Н
К
К
Л
Л
А
А
Р
Р
И
И
 
 
7.3.1. Замонавий ахборот технологияларига талаблар 
Ташкилий бошкарувнинг замонавий ахборот тизимлари қарор қабул 
қилувчи мутахассислар, раҳбарларга ўз вақгида, ишончли ахборотларни 
керакли миқдорда олишга, автоматлаштирилган офисларни ташкил қилиш, 
компьютерлар ва алоқа воситаларини қўллаш билан товушли ва расмли 
тасвирларга эга тезкор йиғилишларни ўтказиш учун шароитлар яраташда 
ёрдам кўрсатишга мўлжалланган. Бунга замонавий ахборот технологияларига 
ўтиш орқали эришилади. Замонавий ахборот технологиялари — бу, қуйида-
гиларга асосланган технологиялардир: 
• ЭҲМ ва ташкилий техникани ҳамма жойда қўллаш; 
•
фойдаланувчиларни (ҳисоблаш техникаси ва дастурли соҳада касб 
эгаси бўлмаганларни) ахборот жараёнида фаол иштирок этишида; 
•
дўстона фойдаланувчи интерфейснинг юқори даражасига; 
•
умумий ва муаммоли белгиланишдаги амалий дастурлар пакети 
(АДП)дан кенг фойдаланишга; 
•
фойдаланувчи учун маълумотлар базалари ва дастурларга, шу 
жумладан, 
ЭҲМнинг 
маҳаллий 
ва 
глобал 
тармоқлари 
туфайли 
узоқдагиларга ҳам кириш имкониятларига; 
•
мутахассисларнинг автоматлаштирилган иш жойи ёрдамида бошқарув 
қарорларини ишлаб чиқиш ва қабул қилишда вазиятларни таҳлил қилишга; 
•
сунъий бўлим тизимларини қўллашга; 
•
эксперт тизимларни тадбиқ этишга; 
•
телекоммуникациялар воситаларидан фойдаланишга; 
•
геоахборотли тизимлар ва бошқа технологияларни яратишга. 
7.3.2. Маълумотларни автоматлаштирилган банклари 
Ҳозирги вақтда мамлакатимизда бошқарувнинг автоматлаштирилган 
тизимларини ишлаб чиқишнинг катта тажрибаси тўпланган. Бу тажриба АБТ 
ва ҳар қандай бошқа ахборот тизимларини ишлаб чиқишнинг марказий 
техник масаласи, маълумотларни ташкил қилиш, сақлаш ва комплекс 
фойдаланишдан иборат эканлигини таъкидлайди. Якуний натижада бу 
маълумотларни бршқаришнинг ривожланган тизимларини яратилишига олиб 
келди, улар ҳисоблаш техникаси воситаларидан фойдаланиш асосида 
қурилган ҳар қандай ахборот тизимининг асоси бўлади. 
Маълумотлар банклари тамойили асосида лойиҳалаштирилган 
бошақаришнинг автоматлаштирилган тизимлари бир қатор ўзига хос 
хусусиятларга эгаки, улар асослари белгиланган вазифалар мажмуини ҳал 
қилишга мўлжалланган, маълумотлар массивларининг тизими бўлган 
олдинги 
ишланмалардан 
алоҳида 
фарқланади. 
Маълумотларнинг 
автоматлаштирилган 
банкларидан 
фойдаланиши 
ўзаро 
боғланган 
маълумотлар мажмуига кўп жиҳатдан киришни, амалий дастурларнинг 

---

215 
маьлумотларни жисмоний ва мантиқий ташкил қилиш ўзгаришларидан, 
мустақиллигининг анча юқори даражасини, маълумотларни бошқаришнинг 
интеграциялашиши ва марказлашишини, ортиқча маълумотларни бартараф 
қилишни, пакетларни бирга бўлишлик имкониятини ва маълумотларни 
телепроцессорли ишлаб чиқишни таъминлайди. 
Шу боис қўлланишнинг ҳар қандай соҳаси учун АБТни ишлаб чиқиш 
энг аввало маълумотларнинг автоматлаштирилган банкини ташкил қилиш 
билан боғлиқцир. 
Объектнинг ҳолати ҳақидаги ахборот ҳар қандай бошқарувнинг асоси 
бўлгани учун, худди автоматлаштирилган тизимлардаги маълумотлар, 
уларнинг ташкил қилиниши, мукаммал олиб борилиши, сақланиши, 
фойдаланилиши тизимнинг маркази бўлади. Техник, дастурий воситалар 
вақг ўтиши билан ўзгаради, аммо маълумотлар қолади, улар билан ишлаш 
анча қимматли иш бўлади ва худди шу боис уларни ташкил қилишнинг, 
маълумотлар банкини яратиишнинг асосида тизимли тамойиллар ётади. 
Маълумотларнинг автоматлаштирилган банки
 
деганда фойдаланувчилар 
маълумотларининг базалари, бу базаларни шакллантириш, олиб боришнинг 
техник ва дастурий воситалари, тизимнинг фаолият юритишини таъминловчи 
мутахассислар жамоаси мажмуидан иборат бўлган ташкилий-техник тизим 
тушунилади.