Муаллиф: Наргиза Умарова

Марказий Осиёдаги анклавлар: муаммоми ёки тарихий ҳодиса?

• 
  Aprel 13, 2021
  
• 
  UZ Team
  

Сурат манбаси: express-k.kz/ИА «Красная весна»
Муаллиф: Наргиза Умарова
2016 йилдан сўнг Марказий Осиё давлатлари ўртасидаги муносабатларда янги давр бошланганини бугун кўпгина экспертлар якдил эътироф этмоқда.
Расмий Тошкентнинг минтақа мамлакатлари билан яқин қўшничилик ва ўзаро ишончли ҳамкорликка фаол интилиши узоқ вақт мобайнида ўз ечимини кутган ва қардош халқларнинг осойишталигига рахна солган бир қатор муҳим масалалар юзасидан муросага келишга имкон бермоқда. Охирги йилларда давлат чегараларини ҳуқуқий расмийлаштириш ҳамда чегарадаги баҳсли ҳудудлар муаммосини узил-кесил ҳал этиш борасида амалий саъй-ҳаракатларга киришилгани буни яққол тасдиқлайди.
Хусусан, жорий йилнинг 11-12 март кунлари Қирғизистон Республикаси Президенти Садир Жапаровнинг Ўзбекистонга амалга оширган расмий ташрифи чоғида икки давлат раҳбарлари чегаравий муаммоларни яқин уч ой ичида ҳал қилишга келишиб олганди. Томонлар Ўзбекистон ва Қирғизистон ҳудудидаги анклавларга транспорт қатновини тиклаш учун ўзаро ер алмашишга тайёр эканини ҳам маълум қилган. Эътиборлиси, бу сафарги баёнот фақат қоғозда қолиб кетгани йўқ.
1 апрель куни Қирғизистон орқали ўтган Сўх – Риштон йўлининг ўн йиллик танаффусдан сўнг қайта очилгани Мирзиёев ва Жапаров ўртасидаги келишув нечоғлиқ қатъий эканини кўрсатди. Мазкур вазият юзасидан минтақавий масалалар бўйича эксперт, сиёсатшунос, фалсафа фанлари номзоди Равшан Назаровга бир қанча саволлар билан мурожаат қилдик.
— Совет давлати парчалангач, Ўзбекистон таркибидаги айрим туман ва қишлоқлар қўшни республикалар ҳудудида қолиб кетди. Уларнинг аксарияти Фарғона водийсида жойлашган. Юқори доираларда анклавлар масаласи бир неча бор кўтарилган. Лекин шу чоққача муаммо ҳал қилинмай қолаверди. Сизнингча, нега?
— Аввало айтиш жоиз, анклавлар фақат Марказий Осиёга хос бўлган қандайдир феноменал ҳодиса эмас. Дунё бўйича юздан ортиқ анклав мавжуд. Баъзилари чиндан ҳам баҳсли ҳудуд ҳисобланса, бошқалари ҳеч қандай низоларсиз шу мақомини асрлар давомида сақлаб келмоқда.
Демак, анклавларга фақат муаммо сифатида қарамаслик керак. Мазкур масалани ортиқча сиёсийлаштиришга ҳам ўрин йўқ. “Давлат чегараси” тушунчаси борки, анклавлар доимо юзага келаверади.
Илмий истилоҳда “анклав” билан бирга “эксклав”, “ярим анклав”, “ярим эксклав” атамалари ҳам қўлланилади.