Morfologiya yunoncha morfos “ shakl ”, logos “ ta’limot “ so’zlaridan olingan bo’lib, so’z shakllari haqidagi ta’limotdir. Leksikologiyada so’zning atash ma’nolari o’rganilsa

Otning sintaktik xususiyatlari :
bosh bo’lak (ega va kesim): Toshkent – chiroyli shahar. Ukam yaxshi bola.
ikkinchi darajali bo’lak: (aniqlovchi, to’ldiruvchi, hol): Bugungi ishni ertaga qo’yma.
Gullarning bargi to’kildi. Mavzuni kitobdan o’qidim. Maktabdan erta qaytdim.
undalma bo’lib keladi: Do’stim, ruchkangni berib tur. Kitob, mening do’stimsan.
Otning ma’no turlari:
1. Turdosh otlar 2. Atoqli otlar
Turdosh otlar va ularning turlari. Bir turdagi shaxs, narsa, o’rin-joy, faoliyat-jarayon
nomlarini bildiruvchi otlar turdosh otlar deyiladi: shahar, gul, bola, ko’cha
Turdosh otlar:
1. Shaxs otlari. Shaxs otlari kim? so’rog’iga javob bo’lib shaxslarning yoshiga, yashash joyiga,
mansab unvoniga, kasb-koriga, ijtimoiy holatiga, qarindoshlik darajasiga, nasl-nasabiga ko’ra
nomlab keladi.
Masalan: shaharlik, ayol, chol, zargar, mayor, amma, shahzoda, aka.
2. Narsa otlari. nima? so’rog’iga javob bo’lib jonli va jonsiz narsalarning nomlarini
bildiradigan otlardir.
Masalan: gul, kitob, tosh, mushuk, qush, ilon, olma, nok.
3. O’rin joy otlari. qayer? so’rog’iga javob bo’lib o’rin joy ma’nosini bildiruvchi otlardir.
Masalan: qishloq, ko’cha, shahar, bostirma, pistirma, tortma, maktab.
4. Faoliyat-jarayon otlari. Shaxs va narsalarning faoliyat-jarayonini nomlovchi otlardir.
Masalan: ezmalik, terim, g’allachilik, serobgarchilik, unum, chopiq.
Turdosh otlar qanday tushunchani ifodalashiga ko’ra 2 xil:
1. Aniq otlar sezgi a’zolarimiz orqali bilishimiz mumkin bo’lgan narsalarni bildirgan otlardir:
Masalan: kitob, havo, tovush, gul, bulut, tosh, ko’cha, maydon.
2. Mavhum otlar sezgi a’zolarimiz orqali bilishimiz mumkin bo’lmagan tafakkur va tasavvur
orqali idrok qilinadigan narsalarni bildirgan otlardir: dev, go’zallik, xayol, pari, ishq, armon,
umid, orzu, sog’lik, omad
Mavhum otlarga ko’plik qo’shimchasi qo’shilsa, ta’kidlash, kuchaytirish ma’nolari
ifodalanadi.
Turdosh otlar birlik shaklida ko’plik ma’nosini ifodalash-ifodalamasligiga ko’ra 2 xil
bo’ladi:
yakka otlar birlik shaklida yakka predmetlarni ifodalaydi: gul, qalam, bola, ko’cha, qush.
jamlovchi(to’da) otlar birlik shaklda ham ko’plikni ifodalaydi: xalq, armiya, oila, omma,
jamiyat.