Mo‘minov N. N., Bolbekov M. A., Po‘latov I. B., Nurmatov sh. Sh

4.3-MAVZU: SUT,  SUT MAHSULOTLARI,  MEVA VA SABZAVOTLARNI 

SOVITISH VA SAQLASH TEXNOLOGIYASI 

 

Mashg‘ulot maqsadi: Sut va sut mahsulotlari,  meva va sabzavotlarni sovitish 

va saqlash texnologiyasini o‘rganish. 

 

Mashg‘ulot rejasi: 

1.  Sut va sut mahsulotlarini sovitish va saqlash texnologiyasi; 

2.  Meva va sabzavotlarni sovitish; 

3.  Sut va sut mahsulotlarini saqlash; 

4.  Meva va sabzavotlarni saqlash; 

Uslubiy ko‘rsatmalar: 

Sut va sut mahsulotlarini sovitish va saqlash 

 

Bizlarga  ma’lumki  sut  va  sut  mahsulotlari  juda  tez  buziladi.  SHuning  uchun 

ularga tezda Sovuqlik bilan ishlov berish kerak bo‘ladi. 

 

Sutlarga  ishlov  berish  korxonalariga  +  10

o

S  t-dan  yuqori  bo‘lmagan  holdagi 

sutlar  keltiriladi.  Lekin  ba’zi  hollarda  esa  keltirilgan  sutlarning  harorati  +  10

o

S  dan 

yuqori bo‘lishi mumkin,  bu holda ularga darhol sovuqlik bilan ishlov beriladi.  

Sutlarni  fermalarda  sovitish  maqsadga  muvofiqdir.  Hozirgi  paytda  sutlar 

sog‘ilgandan fermalarda darxol + 5

o

S va undan ham past haroratgacha sovitiladi. 

 

Sut  va  sut  mahsulotlarini  sovitish  maqsadida  fermer  xo‘jaliklarida  sovitgich 

mashinalari  ishlab  turishi  lozim.  Bu  mashinalar  sovutgich  agentining  qo‘llanilishiga 

qarab,  bug‘lanuvchan agent yoki oraliq issiqlik tashuvchi agentlardan foydalaniladi. 

 

Zavodlardan  keltirilgan  sutni  saqlashga  yuborishdan  oldin  4-5

o

S  t-gacha 

plastin-kali  sovitgichlarda  sovitiladi;  ularni  saqlash  esa  vertikal  yoki  gorizontal 

holdagi tank deb nomlanuvchi idishlarda saqlanadi. 

 

Plastinkali  sovitgich,    bir  tipdagi  bir  nechta  plastinkalardan  iborat  bo‘lgan,  

issiqlik  almashtiruvchi  apparatdan  tuzilgan.  Plastinkalarni  birlashtirganda,    o‘rtasi 

plastinkali  devorcha  bilan  ajratilgan  kanallar  sistemasi  hosil  bo‘ladi.  bunday 

kanallarning biridan sut va ikkinchi kanaldan qarama-qarshi  tomondan sovitilgan suv 

yoki  tuzli  eritma  oqadi.  Sutning  harorati  shular  okibatida  pasaytiriladi.  Plastinkali 

sovitgichdan  texnologik  siklda  foydalanish  sutni  pasterizasiyalashda ham  ishlatiladi. 

Plastinkali sovitgich xozirgi zamon tipidagi sovitgichlardan bo‘lib hisoblanadi. 

 

Ba’zi bir sut zavodlarida sutni,  slivkani,  muz qaymoqlarni sovitishda plastin-

kali sovitgichlardan tashqari trubali sochiluvchan sovitgichlardan ham foydalaniladi. 

Trubalari misdan yasalgan bo‘lib,  diametri 20 dan 50 mm gacha bo‘ladi. Bir soatda 

bunakangi sovitgichlar 1000 l sutni + 34 t-dan 4

o

S gacha sovitish kuvvatiga egadir. 

 

Sut  mahsulotlarini  –  yog,    pishloq,    qaymoq,    katik  va  shunga  uxshash 

mahsulotlarni  ishlab  chiqarishning  turli  etaplarida  va  tayyor  mahsulot  xolida  ham 

soviklik  bilan  ishlov  beriladi.  Bu  mahsulotlarni  sovitishda  sutni  sovitish  uchun 

ishlatiladigan jixozlardan yoki oddiy sovitish kameralaridan foydalaniladi.  

Ba’zi  hollarda  esa  maxsus  sovitgichlar  ishlatiladi.  1,  0-1,  5  oygacha  bo‘lgan 

mud-datda  yogni  saqlashda -1,  -2

o

S haroratgacha,   undan ko‘prok muddatga  esa -

2

o

S haroratdan  past haroratgacha sovutiladi.  

---

34 

 

Sut    mahsulotlaridan    ba’zilari  qo‘yidagi    haroratlargacha    sovutiladi,   

prostakvasha  0-1

o

S,    kefir  6-8

o

S.  Smetana  ishlab  chikishda  Sovuqlikni  slivkani 

sovitishga ishlatiladi. Slivkani pasterizasiya kilgandan sung 18-22

o

S gacha sovitiladi. 

Undan  keyin  esa  mahsulotni  tayyor  bo‘lishi  uchun  1-2  sutka  5-8

o

S  li  sovitish 

kamerasiga joylashtiriladi. Juda katta sut zavodlarida slivkalarni sovitish va smetana 

pishirish  maxsus  slivka  pishirish  vanna-larida  olib  boriladi.  Tayyor  mahsulotni  esa 

saqlash  kameralariga  yubora-dilar.  Bu  erda  uni  yana  ham  past  t-gacha  sovitadilar. 

Sovuqlikdan yana tvorog,  tvorog mahsulotlari,  (sguщyonnыy) kuyuklantirilgan sut 

va boshqa sut mahsulotlarini sovitishda keng foydalaniladi.