3-савол баёни. Корхона ўз фаолиятини узлуксиз олиб бориши учун маҳсулот ишлаб чиқариш, ишларни бажариш ва хизматларни кўрсатишда доимо товар-моддий қийматликларга эҳтиёж сезади. Ушбу эҳтиёжини қондириш учун корхона хўжалик жараёни 3 та фаза: таъминот жараёни, ишлаб чиқариш жараёни ва сотиш (реализация) жараёнини мунтазам равишда олиб боради.
Таъминот жараёни. Ҳар қандай корхона ўз хўжалик фаолиятини бошлашдан олдин аввал унга керак бўлган моддий бойликлар билан таъминланган бўлиши лозим. Корхона зарур бўлган бу моддий қийматликларни мол етказиб берувчилардан тузилган шартномага асосан олади. Шартномада муайян моддий қийматликнинг номи, сони, сифати, баҳоси, ассортименти ва қайси муддатда олиб келиниши кўрсатилган бўлади.
Ишлаб чиқариш жараёни. Ишлаб чиқаришни амалга ошириш учун корхона тегишли моддий қийматликларга эга бўлиши керак. Шу моддий қийматликлардан фойдаланиб ишлаб чиқариш жараёнида бухгалтерия ҳисобида ишлаб чиқаришга қилинган харажатларни акс эттиради ҳамда ишлаб чиқаришдан олинган тайёр маҳсулотларни қайд қилади.
Сотиш (реализация) жараёни. Ишлаб чиқариш жараёнидан сўнг яратилган миллий даромадни тақсимлаш ва кейинги ишлаб чиқаришни амалга оширишдан маҳсулотларни сотиш фазасига келади.
Корхона маблағининг айланишининг бошқа фазалари муомала соҳасида амалга оширилади.
Муомала соҳаси билан корхонани моддий кийматликлар билан таъминлаш ва тайёр маҳсулотларни сотиш фазасидан иборат.
Ҳамма жараёнлар таъминот, ишлаб чикариш ва сотиш жараёнлари айрим олинган хўжалик операциялар иборат бўлади.
Хўжалик операциялари деганда, хўжалик жараёнларни амалга оширишда корхона маблағларининг ҳаракати тушунилади.
Капитал – молиявий менежментда доимий фойдаланиб келинаётган иқтисодий категориялардан бири бўлиб, у мамлакатнинг бозор муносабатларига ўтиши билан ўзини янги мазмунига эга бўлди. Корхонанинг ташкил этилиши ва ривожланишида бош иқтисодий негиз бўлиб, капитал ўзини мавжудлиги ва ҳаракати жараёнида давлат, мулкдорлар ва ишчи ходимлар манфаатларини таъминлайди.
Молиявий менежмент йўналишларида капитал маблағлар қийматини пул, моддий ва номоддий шаклда, унинг активларини шакллантиришда инвестициялаштирилганлигини характерлайди.
Корхона капиталини иқтисодий моҳиятига кўра, биринчи навбатда унинг қуйидаги тавсифларини кўриб ўтиш зарур:
1. Капитал корхона ишлаб чиқаришини асосий омили ҳисобланади. Иқтисодий назарияда ишлаб чиқаришни 3 та асосий омилини ажратиб кўрсатиш мумкин, корхоналар хўжалик фаолиятини таъминлашда ишлаб чиқариш - капитали; ер ва бошқа табиий ресурслар; меҳнат ресурслари. Ягона ишлаб чиқариш комплексида барча омилларни бирлаштирувчи омил бўлиб, ишлаб чиқариш капитали муҳим ўрин эгаллайди.
2. Капитал даромад келтирувчи корхона молиявий ресурсларини характерлайди. Капитал бу ўз ўрнида – ссуда капитали шаклида ишлаб чиқариш омилларидан ажралмаган ҳолда корхонанинг даромадини шакллантиришни таъминловчи ишлаб чиқариш(операцион) фаолият эмас, балки молиявий (инвестиция) фаолияти соҳасини белгилайди.
3. Капитал корхонанинг мулкдорларини бойлигини шакллантирувчи бош асосий манба ҳисобланади. У бу зарурий даражада бойликни шакллантиришни жорий ва келажакда таъминлаш учун зарурдир. Жорий жараёнда ишлатилган капиталнинг бир қисми капитал таркибидан ажралиб, унинг мулкдорларини (эгаларини) келажакда йўналтирилган эҳтиёжларини таъминлайди.
4. Корхона капитали унинг бозор қийматини асосий ўлчови ҳисобланади. Унда корхона жами ўз капиталларини активларга нисбатан ҳажмини белгилайди. Бу ерда ишлатилган ўз капиталларини таркибини четдан жалб қилинган капиталлари қўшилган таркиби билан фойда олишни белгилайди.
5. Корхона капитали динамикаси унинг хўжалик фаолияти самарадорлиги даражасининг муҳим барометри ҳисобланади.
Капитал бу корхонанинг нафақат ўзининг кўп қиррали жиҳатлари моҳиятини характерлайди, шунингдек кўп шаклли манбалари билан ҳам юзага чиқади. Умумий тушунчаларда «Корхона капитали» деганда ҳозирги вақтда турли шаклдаги ўнлаб терминлар тушунилади. Бу тушунчаларни маълум бир тизимга келтиришни талаб этади. Бундай тизимлаштиришни 1-расмда келтирамиз ва бундай шаклдаги корхона капиталларини алоҳида асосий хусусиятлари бўйича гуруҳларини қараб чиқамиз.
1. Корхонага тегишлиги бўйича унинг Ўз капитали ва жалб килинган капиталлар шаклларига ажратилади.
Ўз капитали – бу корхонанинг маблағлари умумий қийматини унинг шахсий маблағлари ва унинг белгиланган активларини шакллантириш учун фойдаланиладиган маблағларини бир қисмини ташкил этади (характерлайди).
