"Молиявий менежмент" фанининг предмети, объекти

3-МОДУЛ. МОЛИЯВИЙ МЕНЕЖМЕНТНИ ТАШКИЛ ЭТИШ МЕХАНИЗМИ ВА КОРХОНАЛАРДА ТАШКИЛИЙ ХУСУСИЯТЛАРИ
Режа:

1. 
   Молиявий менежмент хизматлари моҳияти, аҳамияти ва турлари.
   
2. 
   Молиявий менежментни ташкил этиш босқичлари.
   
3. 
   Турли корхоналарда молиявий менежмент хизматларини ташкил этишнинг ўзига хос хусусиятлари.
   
4. 
   Корхоналарда молиявий фаолиятни ташкил этиш механизми.
   

Таянч сўз ва иборалар: стратегик молиявий менежмент, жорий молиявий менежмент, оператив молиявий менежмент, молиявий режалаштириш, оператив бошқариш, молиявий назорат.


1-савол баёни. Маълумки, бугунги бозор иқтисодиётининг чекланган ресурслар шароитида корхоналар фаолиятида молиявий ресусрлардан самарали фойдаланиш муҳим аҳамият касб этади. Айниқса, инқирозга қарши бошқарув шароитида молиявий ресурслардан унумли фойдаланишни талаб этилади. Маълумки, молиявий ресурслардан самарали фойдаланиш молиявий менежментнинг асосий мақсадларидан биридир. Корхоналарда молиявий менежмент хизмати пул маблағларидан самарали фойдаланиш, пул маблағларининг айланувчанлигини ошириш, ҳамда вақтинчалик бўш қолган пул маблағларидан самарали фойдаланишни таъминлайди. Акс ҳолатларда корхоналар қийин аҳволга тушиб қолиб, ҳаттоки банкрот ҳолатларига ҳам тушиб қолиши мумкин. Бу эса корхоналар учун, давлат учун ҳам салбий ҳолатларни келтириб чикаради. Демак корхоналарда бугунги кунда инқирозга карши бошқарувда молиявий менежмент хизматини ташкил этиш уларнинг бозорда ўз ўринларини мустаҳкамлашларига хизмат қилади.
Корхоналарда молиявий менежмент хизматларини ташкил этиш, корхоналарда инқирозга карши бошқарув, пул оқимларини бошкариш, корхоналарнинг инвестицион фаолиятини бошкариш каби масалар ва корхоналар молиявий фаолиятини самарали ташкил этиш бўйича хорижий мамлакатлар иқтисодчи олимларидан Ван Хорн В., Бланк И., Бочаров В., Жонк М., Долан Э., Ергин Д., Идрисов А., Картишев С., Карасева И., Кэмпбелл Р., Кэмпбелл К., Липсиц И., Макконелл К., Миловидов В., Павлова Л., Петросян Н.,Савицкая Д., Хавранек П., Фатхутдинов Р., Шевчук Д. ва бошқаларнинг асарларида кўриб ўтилган. Ўзбекистонлик иқтисодчи олимлардан Ўзбекистон Республикаси биринчи президенти И.А.Каримов асарларида, шунингдек, А.Вахобов, А.Улмасов, Б.Тошмуродова, К.Каримова, М.Шарифхужаев, Н.Жумаев, Н.Х,айдаров, Р.Карлибаева, Т.Маликов, У.Бурхоновлар, Ф.Ҳамидова, Ш.Абдуллаева ва бошка бир катор олимлар томонидан ўрганилган.
Корхоналарда молиявий менежмент хизматлари бугунги кунда энг долзарб масалардан бири бўлиб ҳисобланади. У айниқса, корхоналарда инқирозга қарши бошқарув шароитида алоҳида аҳамият касб этади. Чунки молияивий менежментнинг энг асосий бошқарув объектларидан бири корхоналарда инқирозга карши бошқарув ҳисобланади. Хорижий мамлакатларда корхоналарда молиявий менежмент хизматларини ташкил этишга катта эътибор қаратади. Бундан ташқари молиявий менжмент субъекти молиявий менежерлар зиммасида корхонанинг энг масъулиятли вазифалари юклатилади. Шунинг учун уларда энг кўп даромад олувчилардан бири молиявий менежерлар бўлиб ҳисобланади.
Умуман олганда, молиявий менежмент хизмати корхоналарда энг масъулиятли хизматлардан бири бўлиб ҳисобланади. Молиявий менежмент хизмати корхоналар молиясининг самарали бошқарилишини ўз зиммасига олади. Молиявий менежмент мамлакатимизда энди ривожланаётган соҳалардан бири бўлиб ҳисобланади. Молиявий менежмент хизмати корхона хусусий капиталини максималлаштириш учун барча чораларни амалга оширади. Шунингдек, молиявий менежмент хизмати тадқиқ этадиган асосий бошқарув объектларидан бири пул оқимлари бўлиб, уларни самарали бошкаришда молиявий менежерларнинг фаолияти муҳим аҳамият касб этади. Пул оқимларини бошкаришда пул оқимлари ҳолати, корхоналарда пул маблағлари микдори, пул маблағлари етарлилик ҳолати, пул маблағлари айланувчанлик даражаси эътиборга олинади.
Корхоналарда молиявий менежмент хизматининг асосий бошқарув объектларидан яна бири корхонанинг инвестицион фаолияти ҳисобланади. Корхоналарда инвестицион фаолият билан шуғулланиш асосан молиявий ресурсларни диверсификация қилиш даврида амалга оширилади. Агарда корхона ўз ишлаб чиқариш фаолияти билан бир қаторда бошқа фаолиятлар билан ҳам қисман шуғулланса, корхоналарнинг молиявий ҳолатида молиявий йўқотишлар хавфи камаяди. Бундан ташқари корхоналар асосий фаолиятида пул маблағларини самарали бошқариш натижасида пул маблағлари айланувчанлигини оширади. Бу эса ўз навбатида пул маблағларининг маълум қисми бўшашига олиб келади. Ишлаб чикаришдан вактинчалик бушаган пул маблағларини улардан янада самарали фойдаланиш мақсадида инвестицияга йўналтириши мумкин.
Корхоналарда молиявий менежмент хизматлари стратегик ва оператив менежмент шаклида амалга оширилади.
Корхоналарда уларнинг ривожланиш стратегиясини ишлаб чиқишда стратегик молиявий менежментдан фойдаланилади. Стратегик молиявий менежмент охир-оқибатда корхоналарнинг иқтисодий ўсишини таъминлашга йўналтирилган бўлиб, инвестицияларни бошқариш жараёнини ўзида намоён этади. Стратегик молиявий менежмент корхонанинг стратегик мақсадини амалга ошириш билан бевосита боғлиқдир. Стратегик молиявий менежмент аввало қуйидагиларни амалга оширишга қаратилган бўлади:

• 
  Капитал қуйилмалар лойиҳасини молиявий баҳолаш;
  
• 
  Инвестицион қарорлар қабул қилишнинг мезонларини саралаб олиш;
  
• 
  Молиялаштириш манбаларини аниқлаш ва ҳ.
  

Инвестицион лойиҳаларни молиялаштириш айнан стратегик молиявий менежмент жараёнида аниқланади. Бунда горизонтал ва вертикал интеграция тушунчалари бир-биридан фарқланади.
Стратегик молиявий менежментнинг ўзига хос хусусиятлари унинг эгилувчанлиги ва мослашувчанлиги билан белгиланади. Ушбу хусусиятлари сабабли корхоналарда ўзгаришларга зудлик билан таъсир кўрсатиш, шунга мос равишда корхона стратегиясига ўзгартириш киритиш ва молиялаштиришнинг самарасиз усулларидан воз кечиш имкониятига эга бўлади.
Стратегик молиявий менежмент билан бир қаторда, корхоналар фаолиятида оператив молиявий менежмент ҳам учрайди. Оператив молиявий менежмент ишлаб чиқариш жараёнини мақсадли молиялаштиришга йўналтирилган бошқарув тизимини ўзида намоён этади.