Moliya haqidagi ilmiy nazariyalar

21. Moliyaviy instrumentlar deganda nimani tushunasiz?

Firmalar turli-tuman moliyaviy instrumentlarni muomalaga chiqarishi mumkin. Bu tashkillashtirilgan bozorlarda savdo (sotuv)ga chiqariladigan standartlashtirilgan qimmatli qog‘ozlar – oddiy va imtiyozli aksiyalar, obligatsiyalar va konvertatsiya. qilinadigan qimmatli qog‘ozlar bo‘lishi mumkin. Shuningdek, korxonaga qo‘yilgan bozordan tashqari (nobozoriy) moliyaviy talablar (claims), ya’ni bank ssudalari, xodimlar uchun opsionlar, ijara shartnomalari va pensiya ta’minoti bo‘yicha majburiyatlar ham savdo (sotuv)ga qo‘yilishi mumkin.
Hosilaviy qimmatli qog‘ozlar – bu qiymati boshqa aktivlar narxlari bilan bog‘liq ravishda o‘rnatiladigan opsionlar va fyuchers shartnomalari kabi moliyaviy instrumentlardir. Qarzga oid instrumentlar pul qarzga oluvchi har qanday xo‘jalik subyektlari tomonidan muomalaga chiqariladi. Aksiyalar – bu firma egalarining uning aktivlari bir qismiga egaligi to‘g‘risidagi talabini ifodalaydi.Hosilaviy qimmatli qog‘ozlar – bu qiymati boshqa aktivlar, ya’ni aksiyalar, daromadi qayd etilgan stavkali qimmatli qog‘ozlar, xorij valyutasi va tovarlar kabilarning narx (baho)lari bilan bog‘liq ravishda aniqlanadigan moliyaviy instrumentlardir.


22. Pulning vaqt qiymati
Pulning vaqt qiymati, moliya sohasida diskontlangan pul oqimi tahlilining asosi hisoblanadi. Bu kichik biznesni moliyalashtirish operatsiyalarining asosiy printsiplaridan biridir . Pul va pul oqimlari bo'yicha foiz stavkalari , murakkab foizlar va vaqt va xavf tushunchalari bilan bog'liq. Pulning vaqt qiymatining asosiy printsipi sizning qo'lingizda bo'lgan $ 1 qiymatining kelajakda siz oladigan bir dollardan ortiq bo'lishidir.
Pulning vaqt qiymati, kelajakda qiymat (tushunchalar) tushunchalarini va hozirgi qiymatni (diskontlash) o'z ichiga oladi. Misol uchun, bugun sizning qo'lingizda pulingiz bo'lsa, uni saqlab qo'yishingiz va unga qiziqish qilishingiz mumkin, yoki siz hozir uni sarflashingiz mumkin. Agar siz kelajakda biror narsaga erisholmaysiz, unda siz o'zingiz erisha oladigan qiziqishni yo'qotasiz va uni endi sarflamaysiz.

Kichik biznes moliyasida foydalaniladigan pulning vaqt qiymati qanday? Pul hisob-kitoblarining muddati moliyaviy hisob-kitoblarning asosi hisoblanadi. Pulning vaqt qiymati, jamg'armaning pul mablag'lari, pul bozori fondi yoki depozit sertifikati kabi pul summasini kelajakdagi qiymatini hisoblash uchun ishlatiladi. U pul summasini yoki pul oqimi oqimining hozirgi qiymatini hisoblash uchun ishlatiladi. Kelajakda pul mablag'larining oqimlari kompaniya investitsiyasidan, masalan bino yoki inshootga investitsiya qilishni rejalashtirayotgan bo'lsa, o'sha pul oqimlarining hozirgi qiymatini (hozirgi qiymatini) hisoblash uchun pulning vaqt qiymati ishlatiladi.

23. Oddiy va murakkab foizlar
Korxonalar xo’jalik faoliyati jarayonida yuz beradigan moliyaviy muomalalar rang-barang bo’lib, ularda pul mablag’larini vaqtdagi qiymatini hisobga olishni taqozo qiladigan katta qismini qarz olish yoki qarz berish muomalalar tashkil qiladi. Garchand bu operatsiyalar asosida, bir qarashda juda oddiy hisoblangan foizlarni hisoblash tursada, bu hisoblar moliyaviy shartnoma-kontraktlar shartlaridan kelib chiqib foizlarni hisoblash tezligi va usuliga qarab hamda qarzlarni berish va qoplash variantlariga qarab turlicha bo’lishi mumkin.

Moliyaviy muomalalarda foiz deganda – moliyaviy resurslarda foydalanish qiymati bo’lib, u investitsiyalar bo’yicha daromad yoki olingan kredit - qarz uchun to’lovdir. Foizlar ular hisoblanayotgan asosiy summani o’zgarishi yoki o’zgarmas-ligi nuktai nazardan ikki turga oddiy yoki murakkab foizlarga ajratilishi mumkin.