Modda va jism

AB+CD→AD+CB, Na2SO4+BaCl2→2NaCl+BaSO4↓

ANORGANIK BIRIKMALARNING ASOSIY SINFLARI

Bu birikmalar 4 sinfga bo’linadi: 1.Oksidlar. 2.Asoslar. 3.Kislotalar. 4.Tuzlar.
OKSIDLAR Oksidlar- elementlarning kislorod bilan hosil qilgan birikmalari. Umumiy formulasi – E₂O_n. Oksidlarda kislorodning valentligi doim 2 ga (CO – is gazidan tashqari) teng bo’ladi.Kislorodning valentligi elementlarning indeksiga tushadi,elementlarning valentligi esa kislorodning indeksiga tushadi.Indeksdagi son doim kichik butun sonlar nisbatida olinadi.
Oksidlarning nomlanishi.
Agar elementning valentligi o’zgarmas bo’lsa,element nomiga oksid so’zi yoki elementlarning valentligi o’zgaruvchan bo’lsa elementning valentligi elementdan keyin aytib yoziladi. Masalan:B₂O₃- bor oksidi, K₂O- kaliy oksidi, FeO- temir(2)oksidi, CO₂- uglerod (4)oksidi va hk.
Oksidlarning guruh(klassifikatsiya)lanishi.
1.Asosli oksidlar – kislotali xossasini namoyon qiluvchi moddalar bilan reaksiyaga kirishuvchilar yoki suvda erib asos hosil qiluvchi moddalardir. Bularga asosan metalllarning 1 va 2 valentli oksidlari kiritiladi. Ishqoriy va ishqoriy-yer metallarning oksidlari, CdO, CuO, FeO, Li₂O, Na₂O va hk.
Na₂O+H₂O→2NaOH, CaO+2HCl→ CaCl₂ + H₂O, CuO+SO₃→CuSO₄
2.Kislotali oksidlar – asosli xossasini namoyon qiluvchi moddalar bilan reaksiyaga kirishuvchilar yoki suvda erib kislota hosil qiluvchi modda (angidiridlar ham deyiladi, ”angidirid” so’zini ma’nosi suvsizlantrish deganidir,kislarodli kislotalarni suvsizlantrishdan hosil bo’lgan modda)lardir.Bunday oksidlarga asosan metalmaslarning 4,5,6,7,8 valentli oksidlari kiritiladi. Masalan:SO₃-oltingugurt (6) oksidi yoki sulfat angidirid (H₂SO₄→SO₃+H₂O ), CO₂ – uglerod(4)oksidi yoki karbonat angidirid. (H₂CO₃ →CO₂ + H₂O), azot (5) oksidi yoki nitrat angidirid (N₂O₅ + H₂O →2HNO₃ ), azot(4)oksidi yoki nitrat va nitrit kislota angidiridi (2NO₂ + H₂O →HNO₂ + HNO₃) va hk.
Na₂O +SO₂ → Na₂SO_3, Ca(OH)₂ + CO₂ → CaCO₃ + H₂O