Мирзо Улу/бек номидаги Ўзбекистон миллий университети

Сув ўтказувчанлик


Сув ўтказувчанлик деб биз тоғ жинсларининг ўзидан, сувдаги босимларда фарқ бўлганда, сув ўтказиш қобилиятига айтамиз. Сув ўтказувчанлик жинсдаги ғовваклар ўлчами қанча катта бўлса, сув ўтказувчанлик ҳам катта бўлади ва шуни тескариси.
Нефть гидрогеологиясида ва умуман гидрогеологияда «Тоғ жинсларининг ўтказувчанлиги» деган атама (термин) ҳам ишлатилади. Бу тоғ жинсларининг ўзидан ҳар хил суюқлик ва газларни ўтказаолиш қобилиятига айтилади
Миқдорий жиҳатдан сув ўтказувчанлик фильтрация коэффициенти билан акс эттирилади, ўтказувчанлик эса коэффициент ўтказувчанлик билан.
Капилярлик

Тоғ жинсларидаги майда туташ ғовваклар капиляр каналларини ҳосил қилади. Капиляр кучлар- юза тортиш кучлари ва танлаб хўллаш ҳусусиятлари туфайли ҳосил бўлади.

Тоғ жинсларининг капилярлик хусусияти деб уларда капиляр сувларни кўтарилиш тезлиги ва баландлиги тушунилади.
Тоғ жинсларининг табиий намлиги - бу табиий шароитда, маълум дақиқада, тоғ жинсларининг ғоввакларидаги сувларнинг миқдорига айтилади.
Бу жинсдаги сувларнинг миқдорини мутлоқ қуритилган жинснинг массасига нисбатидир. Бу оғирлик намлиги дейилади. Бундан ташқари ҳажмий намлик тушунчаси ҳам бордир. Ҳажмий намлик, бу сув ҳажмини жинснинг умумий ҳажмига нисбатига айтилади.
Оғирлик намлиги W ва ҳажмий намлик W₀ бир бири билан қуйидагича боғланган
W₀
Wқ
 - қуруқ жинснинг ҳажмий
W₀қ W массасидир гғсм³
Намлик даражаси (намлик коэффициенти, нисбий намлик) K_W- ғоввакликни қандай қисмини сувлар эгаллагани кўрсатади.

W
K_w қ

n
Мутлоқ қуруқ жинсда намлик коэффициенти K_Wқ0; агар ҳамма ғовваклар сувга тўлғазилса, у ҳолда K_W қ 1
Тоғ жинсларида сувларнинг турлари
А.Ф. Лебедев томонидан биринчи маротаба кўп тажрибалар асосида тоғ жинсларидаги сувларнинг турлари ўрганиб чиқилди.
A.Ф. Лебедев тоғ жинсларида физик ҳусусиятлари билан бир биридан фарқ қиладиган 5 турдаги сувларни ажратди: пар ҳолда, гигроскопик, пўстлоқ ҳолдаги, гравитацион ва муз ҳолдаги. Кейинги йилларда А.Ф. Лебедев таклиф қилган тасниф анча кенгайтирилди. Ҳозирги кунда тоғ жинсларида қуйидаги сув турлари ажратилади:

1. 
   Пар ҳолдаги;
   
2. 
   Чамбарчас - маҳкам боғланган (адсорбцияланган, гигроскопик) ва ушоқ ёки кучсиз боғланган (плёнка ҳолдаги);
   

3. 
   Капиляр;
   

3. 
   Озод - эркин (гравитацион);
   

5. 
   +аттиқ- муз.
   

Бундан ташқари минералларда химиявий боғлан сувлар борлиги аниқланган. Булар конституцион ва кристаллизацион сувлар.