Минг қуёш шуъласи

ИККИНЧИ БОБ
Сентябр, якшанба. Лайло Залмайни амаллаб 
ухлатди. Бола шамоллаб қолган кўринади, ти-
нимсиз аксириб, йўталяпти. Шу пайт уйга Тариқ 
кириб келди:
– Эшитдингми? Аҳмадшоҳ Масъудни ўлди-
ришибди.
– А? Ростданми?
– У ўзини келиб чиқиши марокашлик бўлган 
белгиялик журналистлар сифатида таништирган 
одамларга интервю бераётиб, портлаб кетибди. 
Видеокамеранинг ичига бомба яширилган экан. 
Журналистлардан бири ва Масъуд ўша ернинг 
ўзида жон берган. Иккинчисини қочаётганида 
отиб ўлдиришган. Қотиллар «Ал-Қоида» томони-
дан юборилган бўлиши мумкин. 
Лайло онасининг ётоғида турган портретни 
эслади. Унда Масъуднинг қошларини хиёл чими-
риб, кимнидир диққат билан эшитаётган пайтда-
ги ҳолати акс этганди. Ойиси Аҳмад ва Нурнинг 
жанозасида иштирок этгани учун ундан жуда 
миннатдор эди. Турли гуруҳлар бир-бири билан 
қирпичоқ бўлган пайтларда ҳам ойиси Масъуд-
ни айбламаганди. «У жуда яхши инсон, – дерди 
ойиси ҳамиша. – У Афғонистонда тинчлик қарор 
топишини, мамлакат гуллаб-яшнашини истай-
ди». Ўзаро низолар, қирғинбаротлар Кобулни ҳар 
қанча вайрон қилмасин, ойиси учун Масъуд ҳар 
доим Панжшер арслони бўлиб келган. 
Лайлонинг эса, ҳисоб-китоби бўлакча эди. 
У Масъуднинг ўлимидан қувонмади. Бироқ у 
портлаш натижасида ҳавога чирпирак бўлган 
уйларни, харобалар остидан чиқариб олинган 
мурдаларни, болаларнинг дарахт шохлари, том 
бўғотларига илиниб қолган қўл ва оёқларини уну-

---

261
Минг куёш шуъласи
,
толмайди. Ҳар бир портлаш овозини эшитганида 
онаси қандай қўрқувга тушгани ҳам эсида. Отаси-
дан қолган биргина нишона – қўш минора тасвири 
туширилган либос парчаси ёпишиб қолган қонли 
гўшт парчаси ҳанузгача тушларига кириб чиқади. 
– Дафн маросими ўтказиларкан, – деди Тариқ. 
– Равалпиндида эшитдим. 
Бу пайт Залмай ҳам ўрнидан турган, мудроқ 
кўзларини кафти билан артарди. 
Орадан икки кун ўтди. Хоналарни йиғиш-
тиришаётганда йўлакда қандайдир шовқин 
эшитилди. Тариқ швабрани бир четга қўйиб ўша 
тарафга югурди. Ортидан Лайло ҳам эргашди. 
Шовқин вестибюлдан эшитиларди. Бу ерда те-
левизор бўлиб, қаршисида бир нечта стул ва тери 
қопламали диван қўйилганди. Саид, меҳмонхо-
на маъмури ва икки нафар меҳмон экрандан кўз 
узишмасди. 
Янгиликлар берилаётган экан. Осмонўпар ми-
норалардан қуюқ тутун ўрларди. Тариқ Саид-
дан ниманидир сўради. Саид жавоб қайтариш 
учун оғиз жуфтлади, аммо яна индамай экранга 
михланди. Шу пайт иккинчи минора ёнида са-
молёт пайдо бўлди ва уни ёриб кирди. Каттакон 
олов шар ажралиб чиқди. Ўтирганлар чуқур уҳ 
тортиб юборишди. 
Икки соатлардан сўнг ҳар иккала минора қулаб 
тушди. Ҳамма каналларда Афғонистон, Толибон, 
Усома бин Лодин номлари такрорлана бошлади. 
– Толиблар бин Лодин ҳақида нима дейиш-
ганини эшитдингми? – сўради Тариқ.
Азиза унинг рўпарасидаги каравотда қошла-
рини чимирган, лабларини тишлаган ҳолатда 
шахмат тахтасига тикилиб ўтирарди. Тариқ ҳам 
юриш олдидан худди шундай ҳолатга тушарди. 

---

262
Холид Хусайний
,
Бу пайтда Лайло Залмайнинг кўкрагига ша-
моллашга қарши малҳам сураётган экан. Бола 
ҳозир анча тузалиб қопти.
– Эшитдим.
Толиблар «Бин Лодинни бермаймиз» дейи-
шибди, уларнинг айтишича, пуштун одатига 
кўра, меҳмонни тутиб бериш меҳмондўстлик та-
омилига зид эмиш. 
– Бу энағарлар меҳмондўстликни ҳам рас-
восини чиқарибди-да!
Орадан бир неча кун ўтди. Яна вестибюлда те-
левизор кўрилмоқда. Бу гал Жорж Буш нутқ ирод 
қилар, ортида Америка байроғи турарди. Унинг 
овозида алланечук ишончсизлик акс этарди. 
– Жорж Буш уруш эълон қилди, – деди инглиз 
тилини яхши биладиган Саид. 
– Кимга? – ажабланди Тариқ.
– Аввал сенинг юртингга қарши.
... – Балки бу унчалик ёмон эмасдир, а? – сўра-
ди Тариқ ярим тунда Лайлонинг кўксига бош 
қўйиб ётаркан. Торгина қоровулхонада, икки 
қадам нарида болалар пишиллаб ухлаб ётишар, 
эр-хотин болалар уйғониб қолишидан чўчиб, паст 
овозда гапиришар, жуда эҳтиёткорлик билан ҳа-
ракат қилишарди. Албатта, ёш оила учун болалар 
билан бундай тор жойда тунашнинг ўзига хос 
машаққатлари бор. Аммо, энг муҳими, улар энди 
бирга. Энди уларни ҳеч ким ажратолмайди, Лай-
ло буни жуда яхши билади. Ҳамма оғир дамлар 
ортда қолди. 
– Нимани назарда тутяпсан?
Улар шаръий эр-хотин бўлишса-да, Лайло ҳа-
мон Тариқни сенсирашда давом этар, негадир бу 
Тариққа ҳам хуш ёқарди. 
– Бизда бошланган урушни айтаман-да. Балки 
яхшиликкадир?

---

263
Минг куёш шуъласи
,
Яна уйлар бомба ёмғири остида қолганди. 
Энди америкаликлар бомбардимон қилишар, ҳар 
куни телевизорда уруш манзараларини кўрса-
тишарди. Америка ҳарбийлари Шимо лий алянс 
билан келишган ҳолда дала коман дирларини яна 
тиш-тирноғига қадар қуроллантира бошлади. 
Ғазабга минган Лайло жаҳд билан Тариқни 
ўзидан итарди:
– Яхшиликка? Одамлар, аёллар, болалар, чол-
лар тутдек тўкилаяпти, бу яхшиликками? Яна 
уйлар кунпаякун бўляпти, буям яхши ликками?
– Тсс, болаларни уйғотиб юборма.
– Қандай тилинг борди? Сенингча Карам қиш-
лоғини ростдан ҳам «тасодифан» бом бардимон 
қилишдими? Юзлаб бегуноҳ одамлар қурбон бўл-
ди. Ўзинг кўрдинг-ку телевизорда!
– Шошма, – уни тинчлантиришга уринди Тариқ. 
– Сен мени тушунмадинг. Айтмоқчи бўлганим...
– Сен бу даҳшатларни ўз кўзинг билан кўрма-
гансан, – Лайло овозини тағин бир парда кўтарди. 
– Қирғинбарот авжига минганида сен қочиб кет-
гансан. Мен эса, қолганман. Уруш мен учун шун-
чаки гумбаданг-қарс эмас. Мен биламан унинг ни-
малигини, кўз ўнгимда ота-онам парчаланиб кет-
ди. Сен эса «яхшиликка» деб ўтирибсан. Уят!
– Кечир, Лайло, кечир, – у аёлининг юзлари-
ни сийпалади. – Сен ҳақсан. Мен фақат, балки 
уруш аввалгиларидан фарқли равишда бутунлай 
бошқача якун топар, демоқчи эдим. 
– Бу ҳақда бошқа гапиришни истамайман, – 
деди Лайло бу гал хиёл пастроқ товушда. 
Лайлонинг ичида нимадир жизиллагандек 
бўлди. Нега Тариққа бақирди? Ахир унинг ҳам 
ота-онаси шу машъум уруш қурбони эмасмиди? 
Шу пайт Тариқ уни маҳкам бағрига босганини 
ҳис қилди ва унга қаршилик кўрсатмади. Қўлла-

---

264
Холид Хусайний
,
рида, пешонасида эрининг қайноқ лаб лари таф-
тини туйди. Балки, Тариқ тўғри айтаётгандир? 
Тинчлик йўли билан ҳеч нарсага эришиб бўлмас, 
балким? Бу бомбардимон ҳам тез орада тугайди 
дейишяпти-ку!
Ярим кечаси Залмай қаттиқ йўталди. Лайло 
ҳатто қимирлашга ҳам улгурмади. Тариқ ўрни-
дан туриб, Залмайни бағрига босди ва оҳиста қу-
чоғида тебратганча, уйча ичида кезина бошлади. 
Бола ҳам унинг бўйнидан қучиб олди. 
Тариқ яна ўрнида ётганида Лайло жим қолган-
ди. У эрининг юзларини силади, Тариқ нинг юз-
лари ҳўл эди.