«Минерал ўғитлар технологияси» фани бўйича: Минерал ўғитларнинг халқ хўжалигидаги аҳамияти

Молибден - кўпроқ дуккакли экинлар таркибида (0,5 - 20,0 мг/кг) учрайди. Бошоқли дон экинлари 0,2 - 1,0 мг/кг атрофида молибден тутади.
Молибден ўсимликларга бошқа микроэлементларга нисбатан камроқ ютилади. Ўсимлик баргларида молибден бошқа аoзоларга нисбатан кўпроқ тўпланади. Аксарият ўсимликларда молибден миқдорининг қуйи чегараси 1 кг қуруқ моддада 0,1 мг ҳисобланади. Дуккакли экинларда бу кўрсаткич 0,4 мг/кг ни ташкил қилади.
Молибден ўсимликлардаги нитратредуктаза ферменти таркибига киради. Умуман олганда, молибденни ўсимликлардаги «азот алмашиниш жараёни микроэлементи» деб аташ мумкин. Чунки у азотнинг биологик фиксацияланиши жараёнида атмосфера азотини боғлаб берувчи фермент - нитрогеназанинг ҳам асосини ташкил қилади. Молибден нуклеин кисло-талар биосинтезида, фотосинтез, нафас олиш, витамин ва ферментлар синтезида фаол иштирок этади.
Тупроқларда молибденнинг ялпи миқдори 0,2 - 2,4 мг/кг ни ташкил этсада, аракатчан шакли 0,1 - 0,27 мг/кг дан ошмайди. Чимли подзол ва қумоқ механикавий таркибли тупроқларда молибден миқдори анча кам - 0,06 мг/кг атрофида. Гумусга бой тупроқлар ўз таркибида молибден ялпи миқдорининг кўплиги билан ажралиб туради.
Нордон тупроқларда молибден темир, алюминий ва марганец таoси-рида сувда қийин эрийдиган молибдатларни ҳосил қилади, шу боис бундай тупроқлар таркибида ўсимликларга моиллик молибден миқдори ҳам кам бўлади. Тупроқ нордонлигининг камайиб бориши билан сувда осон эрийдиган молибден миқдори ошади.
Молибден билан яхши таoминланган тупроқлардан ўсимликлар азот, фосфор ва калийни яхши ўзлаштиради. Азот оқсил таркибига тўлиқ ўтади, натижада сабзавот ва полиз экинларида азотнинг нитрат шаклда тўпланишининг олди олинади. Шунинг учун молибденни дуккакли экинларга фосфор ва калий билан, бошқа экинларга эса, азот билан бирга қўллаш тавсия этилади.
Молибденга талабчан ўсимликлар жумласига беда, себарга, соя, хашаки дуккаклилар, гулкарам, илдизмевалилар, рапс, бошкарам ва сабзавотлар киради. Ўсимликларнинг 1 кг қуруқ моддаси таркибидаги молибден миқдори 1 мг дан ортиқ бўлса, инсон ва ҳайвонлар ҳаёти учун хавфли ҳисобланади.
Молибденли микроўғитларнинг тури кўп бўлсада, саноатда кўпроқ таркибида 52 - 53% молибден тутган аммоний молибдат ишлаб чиқарилади.


14-жадвал