«Минерал ўғитлар технологияси» фани бўйича: Минерал ўғитларнинг халқ хўжалигидаги аҳамияти

2.ЎҒИТЛАРНИНГ СИНФЛАНИШИ
Минерал ўғитлар ассортименти барча турдаги ўғитлар: азотли, фосфорли, калийли, микроўғитлар, мураккаб ўғитлар, оҳакли ва бошқа материалларни қамраб олади.
Ўғитларнинг муҳим сифат кўрсаткичи улардаги ўсимликлар учун зарур бўлган - таъсир этувчи моддалар миқдори ҳисобланади. Асосий таъсир этувчи моддалар азот, фосфор ва калий бирикмалари хисобланади. Ҳозирги пайтда ўғитдаги уларнинг миқдори азот, фосфор (V)-оксид - фосфат ангидрид (Р₂О₅) ва калий оксид (К₂О) хисобида ўлчанади.
Азотли ўғитлар қаттиқ ва суюқ ҳолатда ишлаб чиқарилади. Қаттиқ азотли ўғитлар орасида энг концентрланган ўғит - таркибида 45-46% N тўтган карбамид, ундан кейин таркибида 33,6-34,6 % N тўтган аммиакли селитра ҳисобланади. Кам концентрацияли ўғит - таркибида 20-21% N тутган аммоний сульфат нисбатан кўп миқдорда ишлаб чиқарилади.
Суюқ азотли ўғитлар орасида энг концентрланган ўғит - таркибида 82,3 % азот бўлган сувсиз аммиак хисобланади. Кам концентрацияли аммиакатлар ва азотли эритмалар таркибида 30-36% азот ва аммиакли сув таркибида 20-21% азот бўлади.
Барча азотли ўғитлар, улар таркибидари азотнинг шаклига қараб, бешта: аммиакли, аммонийли, нитратли, аммонийли-нитратли, амидли гурухларга бўлинади.
Фосфорли ўғитлар сувда эрийдиган ва сувда эримайдиган шаклларда ишлаб чиқарилади. Сувда эрувчан фосфорли ўғитларга аппатит ва фосфоритдан олинадиган оддий суперфосфатлар (мувофиқ равишда 20-21% Р₂О_5умум ва 14-15% Р₂О_5узл ва қўш суперфосфатлар (ишлатиладиган хом ашё ва фосфат кислотага мувофиқ равишда 40-50%) Р₂О_5ўзл) киради.
Қийин эрийдиган ўғит — фосфорит унининг анчагина миқдори тўғридан-тўғри ўғит сифатида ишлатилади. Бундай фосфорит уни юқори даражада майдаланган бўлади ва ундаги Р₂О₅ миқдори катта чегарада ўзгариши мумкин. Сувда эримайдиган ўғит сифатида ўғитли преципитат ҳам ишлаб чиқарилади. Ҳозирги пайтда сувда эримайдиган ўғитлар қаторида фторсизланган фосфатлар ҳам ишлатилмоқда.