Milliy urf-odat, qadryat va ana’nalar- tarbiya asosi

Tarbiya jarayonida tashkil etish va amalga oshirish yo’llari

Reja:

1.Milliy urf odat, qadryat va an’analara tarbiya asosi

2.Xalq og’izaki ijodi bola tarbiyasida muhim vosita.

3.Tarbiya ishlarini tashkil etishda islom ta’limoti manbalarining tutgan o’rni

Milliy urf-odat, qadryat va ana’nalar- tarbiya asosi

Tarbiyaviy ishlarning ta’sirchanligi samaradorligi ko’p jihatdan xalqimizning boy, milliy manaviy merosining tarixiy ildizlarini o’rganishga bog’liq. Har bir xalqning ijtimoiy manaviy xayotda azaliy urf odat, marosim, analar tarzida o’ziga hos boir qadiryat meros sifatida namoyon bo’lib avloddan avlodga yetib keladi.

O’zbek millatiga hosligi uning manaviy madaniyatini shakillantirishda milliy qadryatlarning o’rni muhimdir. Milliy qadryat millat uchun muhim ahamyatga ega bolgan etnik jihatdan va hususiyatlari bilan bog’liq qadryat shakllari mavjud.

Milliy qadryatlar murakkab ijtimoiy ruxiy hodisa bo’lib millatning tili, madaniyati tarixi urf-odatlari analarini jamiki moddiy va manaviy boyliklarini iqtisodiy ijtimoiy siyosiy hayotning barcha tomonlaridir.

Tabiyaviy ishlar mazmunida milliy qadryatlarning quydagi bosqichlaridan ketma ket foydalanish mumkun. ular:

• 
  Milliy qadryat haqida tushuncha berish
  
• 
  Ajdodlarimiz qoldirgan manaviy moddiy boyliklar
  
• 
  Xalq og’izaki ijodiyoti
  
• 
  Urf-odat va ularning tarbiyaviy ahamiyati
  
• 
  Xalq yaratgan ananalar v marosimlarni o’rganish va nishonlash kabilar
  

Milliy qadryatlardan foydalanish ta’lim tarbiya jarayoni mazmunini ochib berish o’quvchilarda milliy g’oya, milliy g’urur, milliy iftixor kabi manaviy axloqiy sifatlarni shakillantiradi

O’zbek xalq etnogarfiyasida avlod ajdodlarimiz komillikga intiluvchi har bir shaxsga nisbatan quydagi ugit bilan murojat qilishgan.

O’zbegim!

Osmonning musaffo, oiling tinch totuv, dasturxoning to’kin sochin bo’lsin farzandlarimiz komil inson bo’lib voyaga yetsin, har qachon bayram, to’y tomoshani tark etmasin milliy urf odat va qadryatlarimizga sodiq qol! An’ana marosim milliy urf odat o’zbekning o’zligidir.

An’anlar tarixiy taraqqiyot jarayonida tabiiy va ijtimoiy extiyojlar asosida vujudga keladigan avloddan-avlodga meros bulib o’tadigan kishilar manaviy hayotiga tasir ko’rsatadigan madaniy hodisadir.ana’na o’ziga hos ijtimoiy hodisa sifatida kishilar ongiga singan qabul qilingan tartib va qoidalar majmuasi hisoblanadi.

Odat (urf-odat)-kishilarning turmushiga singib ketgan, ma’lum muddatda takrorlanib turuvchi hatti harakat, ko’pchilik tomonidan qabul qilingan xulq atvor, qoidalar ko’nikmasi. Masalan, kichiklarning kattalarga salom berishi qiynalgan kishilar holidan habar olish hasharga borish kabilar o’zbek kabilar o’zbek xalqiga xos yaxshi odatlar hisoblanadi

Marosim-inson hayotidagi muhim sanalarni nishonlashga qaratilgan, rasmiy va ruhiy ko’tarinkilik vaziyatda o’tadigan, umum qabul qilingan tartib qoidalarga amal qiladigan tadbir hisoblanadi.

Odat kundalik hayotda doimo kuzatilsa marosim inson hayotidagi muhim hodisalar sodir bo’lganida vujudga keladi. Marosim kishilar hayotidagi eng muhim voqealar bilan bog’liq bo’ladi. Marosimga, bo’layotgan voqeaga guvoh sifatida odam chaqiriladi

Odamlar kimningdir g’ami yoki quvonchiga sherik bo’lishadi kelajakni o’ylab yaxshi niyatlar qilishadi. Inson hayotida bulib o’tayotgan muhim voqeani nishonlash jarayonida anana ham odat ham marosim ham mujassamlashadi

“anana”, “odat”, “marosim” bir biri bilan bevosita bog’liq hodisa hisoblanadi. Shu bois ananalarning tarkibiy qismi odat, odatning tarkibiy qismi marosim bo’lishi mumkun zamon taraqqiyoti va turmushidagi o’zgarishlar tasirida milliy tushunchalar mazmuni ham kengayib boradi

Ijtimoiy hayotdagi o’zgarishlar ta’sirida talabga javob bermay qolgan an’ana va bayramlar asta sekin unutiladi. Mohiyatan xalqchil ijtimoiy salmoqqa ega bo’lgan ananal taraqqiy etadi.

Masalan “navro’z”, “qovun sayli” bayramlar zamonaviy talablarga javob bergani uchun ham asrlar davomida yashab kelmoqda.

Xalq turmushining o’zgarishi unga mos ananalarni vujudga keltiradi o’zbek halqi xayotida ham yaqin yillar ichida avvaldan mavjud bo’lmagan ko’plab ijtimoiy va shaxsiy oilaviy anana, marosim va bayramlar paydo bo’ladi. keying paytlarda ilmiy adabiyotlarda davriy nashirlarda “ananaviy bayramlarda “so’zlari ishlatila boshladi ananaviy bayramlar deganda, ma’lum vaqtda muntazam o’tgazib turiladigan azaliy madaniy ommaviy tadbirlar- “gul bayrami”, “lola sayli” nazarda tutiladi. Chunki ular qadim zamondan bayon mavjud bo’lgan halq bayramlaridir.

“yangi ananalar” hayotimizga kirib kelayotgan va joylarda endigina urf bulayotgan tadbirlardir.

Odatda, bayram deganda biron bir muhim hodisa voqea sanani ko’pchilik bo’lib ko’tarinki ruxda hursandchilik bilan nishonlash tushuniladi “bayram kunlarida odamlar qisqa vaqtga bulsada o’zlarini kundalik mexnatda tashvishdan g’am g’ussadan qaramlikdan qarzdan holi, erkin sezadilar” deydi qadimshunos M. Qodirov Bayramlar har bir xalqning oziga hos qadryatlarni aks etdiradigan ko’zgu sanaladi

Bayram kuni hamma ko’tarinki kayfiyatda bo’ladi. Odamlar o’rtasida boshqa kunlarga qaraganda muayyan darajada yaqinlik, hamkorlik hamjihatlik vujudga keladi

Bayram kuni azal azaldan tinnchlik kuni sanalgan. Bu kunda kishilar o’rtasidagi adovat gina qudratlar unitilgan, o’zaro arazlashganlar yarashishgan. Bayramlarda vujudga keladigan ko’tarinki kayfiyat kishilarni umid bag’ishlashga kelajakga ishonch bilan qarashga undaydi.

Bayram ijtimoiy madaniy hayot ko’zgusi sifatida har bir halqning ijtimoiy iqtisodiy yutuqlarini keng namoyish qiladi.