Milliy urf-odat, qadryat va ana’nalar- tarbiya asosi

Tarbiyavaiy ishlarni tashkil etishda islom ta’limoti manbalarining tutgan o’rni.

VIII asrda Markaziy Osiyo arab xalifaligi tomonidan bosib olindi va bu yerda xalqlarga islom dinini zo’rlik bilan qabul qildirdi.

Markaziy Osiyo yerlarini egallash hukumati 704-yilda Qutayba ibn Muslim Xuroson noibi etib tayinlanganidan so’ng avj oldi. U 705-yildan boshlab, Markaziy Osiyo hududiga bostirib kirib birin ketin Buxoro, Samarqand, So’g’d, Farg’ona, Sirdaryo va Yettisuv viloyatlarini egalladi. Arablarning yashashi uchun Afrosiyob qisman bo’shatib berildi. Arablarning hukumronlik siyosati xususan omma o’rtasida islom dinini yoyish va unga itoat ettirish ko’proq nomoyon bo’ldi. Odamlar o’z daromadining o’ndan bir qismini ularga soliq sifatida to’lashga majbur bo’lishardi.

Arablar Markaziy Osiyoda xalqlarini islom diniga bo’ysindirish maqsadida ularni arab tilida o’qish va yozishga majbur etgan. Bunday oilalar o’sha xonadonda uning egasi, farzandlari arab tilini va islom dinini ibodatlarini to’la o’rganguncha yashagan. Arablar tashkil etgan masjid madrasalarda “Qu’ron Karim”, “Ash Shurat”, “Haftiyak”, “Aqoid” kabi kitoblar mutola qilingan.

“Aqoid” risolasi Ahmad ibn Muhammad Abu Ja’far Tahoviy qalamiga mansub, Tahoviv fozil zotlardan bo’lib, ilm-u ma’rifatga doir juda ko’p asarlar yaratgan. Masalan, “Ahkomil Qur’on”, “Muhtasar”, “Tarix” va boshqalar shu jumladan.

“Aqoid” islom asoslarini o’rgatuvchi eng muhim diniy fanlardan iborat. Bu fanlar orqali Ollohning zoti va sifatlari, tavhid, dunyo va oxirat to’g’risidagi islomiy ta’limot g’oyalari, gunoh va savob, jannat va do’zax, ilohiy kitoblar va payg’ambarlarga qanday munosabatda bo’lish qoidalari, xullas har bir mo’min musulmon uchun eng zarur diniy ma’lumotlar talqin etiladi.

“Qur’oni Karim”da ifodalangan tarbiyaviy g’oyalar

“Qur’oni Karim” mavjud dinlarning eng so’ngisi bo’lib islom dinining asosiy va dasturulomolaridir. Qur’on bundan qariyib 1500 yi burun terilarga, taxtalarga, spool parchalariga yozilib, yodda saqlangan fikirlar majmuidir. Unda qadimiy xilma xil rivoyatlar, tarixiy voqealar, islom diniga amal qiluvchilar uchun qatiy ko’rsatmalar, turli yo’l yuriqlar bayon etilgan.

Ko’pchilikka ma’lumki “Qur’oni Karim” musulmon mamlkatlarida mo’minlar hayotining mazmunidir. Sunga ko’ra Qur’onning tarjimasi ham xalqning ma’naviy boyligi hisoblanadi. “Qur’oni Karim” islom dinining dunyod eng ko’p tarqalgan va eng ko’p o’qiladigan kitobidir. Uning haqida hozircha mingdan ortiq kitoblar, ma’qolalar, tafsir, va tarjimalar yozilgan, jahondagi tillarning deyarli barchasiga tarjima qilingan.

“Qur’oni Karim” turli vaqtlarda turkey tillarga va nihoyat 1990-yilda Alouddin Mansur tomonidan o’zbek tiliga tarjima qilinib nashr etildi.

“Qur’oni Karim” musulmonlarning hayotidagi yagona insoniylakni shakllantiruvchi yo’lboshchiga aylandi.