Milliy universiteti p. Habibullayev nomidagi fizika fakulteti

σ = E_P δ
Bu yerda E_P - cho’zilishdagi elastiklik moduli. Elastiklik moduli mexanik xossalarni muhim xarakteristikasi hisoblanadi. Yuklanish sharoitiga bog’liq holda elastiklik moduli siqilishdagi E_C va egilishdagi E_EG kabi aniqlanishi mumkin.
Polimerli materiallar plastikligini metallamiki singari nisbiy uzayish δ orqali xarakterlanadi. U cho’zilishdagi namuna uzayishini dastlabki uzunligiga nisbatini foizlardagi miqdorini belgilaydi.

Bu yerda l₀ va l₁ namunani plastik deformatsiyagacha va
ilcformatsivadan kevingi uzunligi.
Qattiqlik. Material qattiqligi metallardagi kabi indentor bosish usulida sinash orqali aniqlanadi. Ko'p hollarda plastmassalarni sinash uchun Brinel usuiidan foydalanib, qattiq sharni sirtga bosganda uning qoidirgan izi orqali qattiqlik HB aniqlanadi.

Xulosa.
Tarkibi va hossalari, fizik-kimyoviy ko’rsatkichlari, tannarxi bir - biridan farq qiluvchi, har xil sellyuloza na’munalarini alohida-alohida holda eritmalar hosil qilib, so’ngra ularni o’zaro aralashtirib kompozitsion materiallar olish jarayonini o’rganildi. Turli nisbatlarda olingan karbopol va Na-KMS sellyulozasi namunalarini o`zaro aralashtirib suvda erib qovushqoq eritmalar hosil qiluvchi namunalari olindi.
1. Kompozitsion materiallarni hosil qilish uchun, karbopol va
Na-karboksimetill sellyulozaning sturukturasi va xossalari, karbopolning Na-KMS xossasiga ta`siri o`rganildi va tahlil qilindi. Na-KMS sellyuloza va karbopol polimerining 1%li eritmalari hosil qilinib, uning pH ko’rsatkichlari aniqlandi. Kompozitsion materialni olish uchun, karbopolning 1%li eritmasidan qanday ulushda, Na-KMS polimerining 1%li eritmasidan qanday ulushda qo’shib aralashma hosil qilish mumkinligi o’rganildi va tahlil qilindi.
2. Tajribalar davomida alohida holatda karbopol va Na-KMS sellyuloza
olib, turli xil pH ko’rsatkichga ega bo`lgan kompozitsion materiallardan namunalar olish imkoniyatini mavjudligi ko`rildi. Karbopol va Na-KMSdan iborat aralashmadan olingan kompozitsion materialni ba’zi ko’rsatkichlari tekshirildi va tahlil qilindi.
Sellyulozali aralashmalar va ularning massa nisbatlari hamda ulardan
olinadigan KMS va uning xossalariga doir nazariy va amaliy malaka,
ko`nikmalarga ega bo`lindi.

FOYDАLАNILGАN АDАBIYOTLАR ROʼYXАTI
1. A.V.Umarov, G.I.Muxamedov, X.O.Quchqarov “Polimerli kompozit materiallar fizikasi”. Namangan-2017.
2. А.А. Xolmuminov Polimerlar fizikasi Toshkent “Universitet”-2015
3. M.A.Asqarov, I.I.Ismoilov “Polimerlar kimyosi va fizikasi”. Toshkent “O’zbekiston” nashriyoti-2004y.
4. http://library.ziyonet.uz/.