Qayta topshirish

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

TOSHKENT DAVLAT TEXNIKA UNIVERSITETI

MEXANIKA FAKULTETI

Prokat ishlab chiqarish nazariyasi fanidan

QAYTA TOPSHIRISH

Guruh: 86-19

Bajardi: Boltaboyev J
Qabul qildi: Ibodullaev T
TOSHKENT – 2022y.
Prokat stani

Prokt stani — metall quymalarga bosim bilan ishlov berish (prokatlash) uchun moʻljallangan agregat (mashinalar va qurilmalar tizimi). Asosiy ish qismi aylanib turuvchi vallar. Metall shu vallar orasidan oʻtganda prokatla-nadi (shakli oʻzgaradi). P.yeda ishlanadigan materialni ombordan qizdirish pechlari va stan valiklariga keltirish, bir jarayondan ikkinchisiga oʻtkazish, prokatlangan materialni standan olish, maʼlum uzunlikdagi qismlarga boʻlish, markalash, oʻrash, tayyor mahsulotni omborga uzatish va boshqa yordamchi ishlar ham bajariladi.

Prokat stani qachon va qayerda paydo boʻlgani nomaʼlum. Qalayni prokatlash uchun moʻljallangan Prokat stanining rasmi va tafsilotini Leonardo da Vinchi qoldirgan (1495). Temirni sanoatda prokatlash taxminan 18-asrdan boshlangan. Angliya, Germaniya, AQSH, Chexoslavakiya va Rossiyada turli Prokat stani birin-ketin paydo bulgan. Listlarni uzluksiz issiqlayin prokatlash 1892-yilda Teplitsa (Chexoslovakiya) da qoʻllanila boshlandi. Birinchi uzluksiz keng polosali stan 1923-yilda AQShda qurildi, 1930-yilda AQShda trubalarni sovuqlayin prokatlash oʻzlashtirildi. 1940—60 yillarda SSSRda yangi texnologik jarayonlar uchun qoʻllaniladigan turli Prokat stanilar yaratildi. Mahsulot turiga yoki bajariladigan texnologik jarayonga qarab Prokat stani tuzilishi har xil boʻladi. Ish kletlari (Prokat stanining asosiy agregati) dagi vallar soniga, bu kletlarning joylashishiga va prokatlanadigan mahsulot turiga qarab Prokat stani turli xillarga boʻlinadi. Aylanuvchi vallar orasidagi metallni deformatsiyalovchi uskuna asosiy uskuna, yordamchi ishlarni bajaradigan uskuna (qaychilar, arralar, toʻgʻrilash mashinalari, rolgang va boshqalar) yordamchi uskuna deyiladi. Asosiy usku-nalar bir yoki bir necha asosiy liniyalardan iborat boʻladi; ularning har birida uch xil qurilma joylashadi: ish kletlari (bir yoki bir necha) — prokatlash vallari, staninalar, oʻrnatish mexanizmlari, oʻtkazib yuborgichlar, elektr dvigatellar va harakat uzatish qurilmalari.

Vallarning ish kletlaridagi vaziyatiga karab, gorizontal (ikki valli-duo, uch valli-trio, toʻrt valli-kvarto va koʻp valli) hamda universal (vallari ham gorizontal, ham vertikal joylashtirilgan) Prokat stanilarga boʻlinadi. Ish kletlari soniga qarab, Prokat stani bir kletli, ikki kletli va koʻp kletliga boʻlinadi. Bular bir yoki bir nechta li-niyalardan iborat boʻladi.

Prokatlanadigan mahsulot turiga qarab, qisish va zagotovka stanlari (bluming , slyabing , sortli zagotovka, truba tayyorlagichlar); sortli material stanlari (rels-balka, yirik, oʻrta va mayda sortli polosa, sim tayyorlaydigan mashinalar); list stanlari (0,25–50 mm gacha kalinlikdagi listlar tayyorlaydi); truba stanlari (dia-metri 650 mm va undan katta choksiz trubalar tayyorlaydi); sovuklayin prokatlash stanlari (list, lenta, zar qogʻoz va boshqa tayyorlaydi); maxsus stanlar (gʻildirak, halqa va bandaj, shar, oʻzgaruvchan kesimli profillar, tishli gildiraklar tayyorlaydi) boʻladi.

Yirik Prokat stanini a vto m atlasht i-r i sh xom ashyo materialni ombordan olishdan to prokatni tayyor mahsulotlar omboriga keltirishgacha, undan va-gonlrga yuklashgacha boʻlgan texnologik jarayonlarni boshqarish kabi bir kancha lokal tizimlar majmuidan iborat boʻladi. Har qaysi lokal tizimning oʻzi texnologik jarayenlar haqida axborotlarni yigadigan va uzatadigan koʻp va turli xil asboblar — datchiklardan iborat. Bular metall temperaturasi, metallning valga bosimi, ishlanayotgan material parametrlari va boshqa haqida axborot uzatib turadi. Ana shu axborotlar lokal tizimlarnipg disoblash mashinasiga keladi. U kayta ishlanib, ushbu lokal tizimga tegishli boʻlgan Prokat stani mashina va mexanizmlarini boshqarish uchun buyruq beriladi.

Tayyor mahsulot sifatini tekshirish va uning sirtiga muhofaza qatlami qoplash jarayonlarini avtomatlashtirish katta samara beradi. Oʻzbekistonda Bekobod metallurgiya kombinatida yirik Prokat stani ishlab turibdi (yana q. Prokat ishlab chiqarish).