_______________________________________________________________________________________________________ З. Ҳусниддинов. Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашнинг маънавий, маърифий асослари. Тошкент Ислом Университети нашриёт матбаа бирлашмаси. Тошкент 2005 – йил. 16 – бет.
Диний бағрикенглик ва мутассиблик. Ўзбекистон Мусулмонлари Идораси. Тошкент 2007 – йил. 44 – бетлар.
13
Террор тушунчаси негизида сиёсий мақсадларга эришиш учун зўравонликни, одам ўлдиришни, қўпорувчилик қилишни қўллашга йўл қўйилиши тўғрисидаги тасаввур ётади. Террор тушунчаси бу узоқ тарихан терроризм тушунчасидан аввал таркиб топган бўлиб, ҳозирги сиёсий воқелик шароитида бундай тушунчалар билан тавсифланадиган воқеа ҳодисаларни фарқига бориш учун уларни ажратиб олиш керак. Терроризм тарихини шартли равишда тўртта даврга бўлиш мумкин. Бу даврлар;
Антик терроризм ёки прототерроризм-Жуда қадимги даврларда ҳокимият томонидан ҳалқларга қарши ёки ҳокимият ва бойлик учун кураш авж олган пайтларда ҳукмдор шахсларга нисбатан амалга оширилган.
Мисол учун; Рим сивилизатсияси ҳам ўзининг “террорчилик анъаналарига” эга бўлган, бу ҳақида тарихда аниқ-тиниқ маълумот келтириб ўтилган ва сақланиб қолган. Рим тарихчиси ва ёзувчиси Гай Светоний Транквилнинг “Ўн икки қайсар хаёти” номли машхур асарида Римнинг 250 йиллик тарихини қамраб олувчи воқеалар ўз аксини топган. Гай Светоний Транквилнинг маълумотларига кўра, хаёти китобда ёзиб қолдирилган 12 та қайсарнинг саккизтаси террорчилик ҳаракатларини қурбони бўлишган. Римдаги биринчи террорчилик ташкилоти
“Тсикарийлар” сектасининг пайдо бўлиши ҳам ўша даврдаги Рим империяси билан боғлиқ бўлган. Тсикарийлар сектаси милодий 1-асрда Римликлар истило қилган Фаластинда юзага келган. Иосиф Флавий тсикарийлар сектасини қуйидагича тавсифлаган: Улар кўпинча кундуз куни, одам кўп тўпланган пайтда, масалан, байрамларда, хақийқий қотилни аниқлаб бўлмайдиган тарзда ҳужум қилишган. Уларнинг қуроли тсика- (калта шамшир деган маънони англатади) бўлиб, уни кийим остида яшириб олиб юришган. Ташкилот номи ҳам шундан келиб чиққан. Бу секта аъзолари бир неча қотилликларни амалга оширгандан кейин қурбонларни битта-биттадан йўқотиш билан чекланмай, тсикарийлар ўз ҳатти-харакатларини пухта режалаштириб, асосан тунги вақтларда қўққисдан ҳужум қилишга ўтишади. Улар Қуддуси шарифдаги сув таъминотини издан чиқаришади, ғалла омборларига ўт қўйишади, амалдорларнинг саройларини вайрон қилишади. Ўша вақтларда Ҳиндистон ва Ҳитойдаги баъзи махфий жамиятлар ҳам сиёсий террордан амалда фойдалана бошлашади.
14
Ҳиндистонда “Бўғувчилар” ташкилоти иш олиб боради, улар ўз қурбонларини ингичка ипак чилвир билан бўғиб ўлдиришарди. Ҳиндистоннинг Англя томонидан мустамлака қилинишининг хохловчиларини қириб ташлашарди. Ҳитойдаги махфий жамиятлар ҳақида ҳам шуларни айтиш мумкин. Улардан бири “Ёлланма қотиллар” бўлган машъум “Триадалардир”. Ўрта асрлардаги энг машхур террорчилик ташкилоти деб Исмоилийлар фирқасини айтиш мумкин. Бу секта 8-аср ўрталарида вужудга келган ҳамда ҳозирги эрон, Афғонистон ҳудудларида ва Яқин Шарқдаги айрим бошқа мамлакатларда фаолият олиб борган. Шиаларнинг олтинчи имоми Жафар-ас-Содиқнинг ўғлини еттинчи имом деб ҳисоблашган, шу сабабли ўзлари устидан бошқалар ҳукм юритишини тан олишдан бош тортишган. Кейинчаик Исмоилийлар фирқаси орасидан яна бир ўта жангари гуруҳ-Ҳахшшошийлар ажралиб чиққан. Бу жуда қудратли ва ўта яширин жангари ташкилот бўлиб, улар оз қурбонларини жисмоний бартараф қилишнинг ривожланган усулларидан фойдаланган. Ҳашшошийлар ўз етакчиси Ҳасан ибн Саббоҳнинг буйруғи билан ҳар қандай шахсларни ўлдиришган. Уларнинг етакчиси томонидан ўлимга ҳукм қилинган кишини кўп сонли соқчилар ҳам, энг қаттиқ эҳтиёт чоралари ҳам қутқара олмасди. Ҳашшошийлар ташкилоти аъзолари ғоя йўлида азоб тортиш ва қурбон бўлишни афзал кўришган. Бу сирли тшкилот Мўғуллар 1256-йилга унинг уяси бўлмиш Аламут қалъасини забт этгач тугаган.
