-

_____________________________________________________________________________________________________
Диний бағрикенглик ва мутассиблик. Ўзбекистон Мусулмонлари Идораси. Тошкент 2007 – йил. 47 – бет.
А.К.Закурлаев. Б.Х.Ахунов. Диний экстремизм ва Терроризм, диний ниқоб остида содир этилаётган жиноятлар, уларнинг ортида кимлар турибди ва уларнинг мақсади нима. Ўзбекистон Республикаси Бош Прокуратураси, Ўзбекистон Ички Ишлар Вазирлиги Тошкент 2004 – йил.

7
Дин ҳақида тушунча, Ислом дини ва Қуръон

Дин- арабча- ишонч, ишонмоқ деган маънони билдиради. Борлиқни яратувчи ва бошқарувчи, адолатнинг юксак намунаси, моддий оламга хос бўлмаган ва айни вақтда баркамолликни олий кўриниши сифатида тушинилувчи Худога нисбатан муносабат, тасаввур, урф-одат ва маросимлар мажмуидир. Ибодат обектларига кўра жониворларга, руҳларга, жин-алвасти, бутларга, турли илоҳларга сиғинувчи диний таълимотларни фарқлаш мумкин. Дуализм ғоялари ҳозирги фалсафий таълимотлар, қараш ва ёндашувларида хам муайян ўрин тутади. Генезис ва тарқалишига кўра диннинг энг қадимги, миллий ва дунё динлари каби шакиллари мавжуд. Ҳар бир дин ўзига хос сиғиниш обекти ва расм-русм, ибодат, урф одат ва ақидаларига эга. Бу ақида ва диний қонунларнинг баъзилари одамларга асосан пайғамбарлар орқали етказилган. Дин ва диний таълимотлар илохиётчи (уламолар) атеистлар (атеистлар бу динни инкор этучилар) ва диншунослар томонидан ўрганилган. Дин- ижтимоий-тарихий ҳодиса, кишилик жамияти тараққиёти жараёнида маълум босқичида пайдо бўлган ижтимоий онг шакилларидан биридир. Бундай ёндашувга кўра, у муайян таълимотлар, ҳис-туйғулар, тоат-ибодатлар ва диний ташкилотларнинг фаолийтида намоён бўладиган олам, ҳаёт яратилишини тасаввур қилишнинг алоҳида усулидир.
Ислом- арабча сўз бўлиб бўйсуниш, итоат этиш, (ўзини Аллоҳни иродасига топшириш) деган маънони англатади. Дунёда кенг тарқалган 3 диндан бири. Умуман олганда, 20-асрда мусулмонлар дуйно аҳолисининг 15-16% ни ташкил этаган бўлса, 2000-йилда бу кўрсаткич ер юзидаги хар 5 кишидан бирини ташкил этади. 2025-йилда эса дунё аҳолисини 30% ни исломга эътиқод қилувчилар ташкил этиши мумкин. Ўзбекистон Республикаси аҳолисининг миллий таркиби тўғрисидаги 2005-йил 1-январ ҳолатида бўлган маълумотларга таяниб, мамлакатимиз аҳолисининг таҳминан 92% дан ортиқроғини мусулмонлар ташкил этади, дейиш мумкин. Ислом динини пайдо бўлиши хусусида, у илоҳий ҳодиса, иснонлари тўғри йўлг солиш учун Аллоҳ томонидан юборилга охирги таълимот деб уқтирилади. Қуръонга кўра араблар ва яҳудийларнинг умумий бобокалони Иброҳим (а.с) Аллоҳга иймон келтирган. Демак ислом батамом янги дин эмас, балки Иброҳим (а.с) нинг қайта тикланган динидир.
Ислом динини келиб чиқиши тарихи.
Ислом дини вужудга келган 6-асрнинг оҳири 7-асрнинг бошида Арабистонни бирлаштириб халқаро савдони барқарор қиладиган, фуқароларни ҳавфсизлигини
________________________________________________________________________________________________________
Миллий Истиқлол Ғояси
З. Ҳусниддинов. Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашнинг маънавий, маърифий асослари. Тошкент Ислом Университети нашриёт матбаа бирлашмаси. Тошкент 2005 – йил. 19 – бет.

8
таъминлашга қодир ҳарбий кучга эга бўлган ягона мамлакатга айлантириш давр талаби бўлиб қолган эди. Марказлашган давлат тузиш билан бир қаторда арабистон ярим оролида қабилаларнинг этник ва маданий жиҳатдан бирлашуви, ягона араб тили оғзаки ва ёзма адабиёт, умумий фикрларнинг шакилланиши ва ниҳоят арабларнинг диний тафаккурида ўзгариш жараёнлари кечаётган эди. Бундай ҳаракатни бошқарган кишилар ўз фаолиятларини илоҳий илҳом билан асослай олган ҳолдагина муофаққиятга эриша оларди. Шундай қилиб бу вазиятда Муҳаммад (с.а.в.) 610-йилда 40 ёшида ўзининг диний фаолиятини бошлади ва ваҳий (илоҳий илҳом) олаётганини эълон қилди. Аммо бир неча нуфузли кишилар ва яқин қариндошларини ҳисобга олмаганда, Макканинг кўпчилик аҳолиси айниқса Қурайш қабиласининг зодагонлари унинг тарғиботларига очиқдан-очиқ қарши чиқдилар.

Муҳаммад (с.а.в.) ўзга ерларда тарафдор излашга мажбур бўлди. Дастлаб бир гуруҳ мусулмонлар Ҳабашистонга кўчди, сўнг Макка зодагонлари билан маълум даврдан буён рақобатлашиб келаётган Ясрибдаги Бану Авс ва Бану Ҳазрач қабиласининг вакиллари мусулмон жамоасини ўзига қабул қилди. Муҳаммад (с.а.в.)ни умумий раҳнамо сифатида тан олишга рози бўлишди. Мадина ва Макка ўртасида бошланган кураш саккиз йил давом этди. 630-йили мусулмонлар қўшини ҳеч қандай қаршиликсиз, Маккага кириб борди. Макка аҳолиси ёппасига ислом динини қабул қилди ва Муҳаммад (с.а.в.)ни Аллоҳнинг элчиси (расули) деб эътироф этди. Анашундан бошлаб Макка ислом динининг марказига, қадимги Каба ибодатхонаси эса, мусулмонларнинг муқаддас зиёратгоҳига айланди. Муҳаммад (с.а.в.) нинг вафотларидан сўнг Абу Бакр, Умар ибн Ҳаттоб, Усмон ибн Аффон, Али ибн Абу Толиб пайғамгарнинг ўринбосари “ҳалифа” сифатида ҳукмронлик қилдилар ва ислом динини дунёга ёйдилар.
Ислом динининг асосий ақидаси:
Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ ва Муҳаммад унинг расули.
Ислом дини 5 асос ёки устун (Аркони ад-дин ал-исломийга) эга улар:

1. 
   Калима келтириш, 2-Намоз ўқиш, 3-Рўза тутиш, 4-Закот бериш,
   

5-Имконият топилса хаж қилиш. Шулардан биринчиси “Иймон” ва қолганлари ибодат деб эътироф этилади.
Иймон 7 ақидаги яъни:

1. 
   Аллоҳга, 2-унинг фаришталарига, 3-Муқаддас китобларга,
   

4-Пайғамбарларга, 5-Охират кунига, 6-Тқдирга (яхшилик ҳам ёмонлик ҳам Аллоҳнинг иродаси билан бўлишига), 7-Ўлгандан кегин тирилишга ишонишни ўз ичига олади.
9


Яна қуйидагилар ҳам фарздир.
1-Илм олиш, 2-Амри маъруф ва нахий мункар (яъни одамларни бир бирларига яхшилик қилиш, жамиятга фойда келтиришга чорлаш, ватанпарварликка ва халқпарварликка чорлаш ва ҳоказолар), 3-Ҳайз ва Нифоз илмини билиш, 4 – Ризқни ҳалол йўл билан топиш, 5-Шариат ҳалол деб билган нарсаларни ейиш яъни (ит гўшти, ҳаром ўлган ҳайвонларни гўштини, тўнғиз гўштини ейиш мумкин эмас. Ҳалол касб билан ризқ топиб ейиш). Ислом динида ўзига ҳос диний маросимлар шакилланган. Илк исломда динийлик ва дунёвийлик бир-биридан айри бўлмагани боис, ғоявий бахслар диний сиёсий тус олди. Дастлаб Суннийлик ва Шиалик вужудга келади. Икки тараф (Сунна ва Шиа) ўртасидаги кураш жараёнида Ҳорижийлар аталмиш 3-йўналиш ҳам пайдо бўлди, кейинчалик қолган йўналишлар вужудга келади. Ҳозирги кунда ҳам Суннийлар мусулмонларнинг мутлақ кўпчилигини (90 %) дан ортиғини ташкил этади. Ислом тарихи узра “Сунна” яъни “Аҳли-сунна вал жамоа” асосий йўналиш бўлиб келади.
Қуръон – (арабча сўз бўлиб Ўқимоқ, Қироат қилмоқ) дегани. Қуръон Ислом динининг муқаддас китоби. Аллоҳ томонидан Пайғамбарларга туширилган “Забур”, “Таврот”, “Инжил”, каби самовий китоблардан бири. У Муҳаммад алайҳисаломга 23 йил яъни 13 йил мобайнида Маккада ва 10 йил мобайнида Мадинада нозил қилинган. Энг биринчи тушган оят “Яратган Парвардигор номи била ўқи” оятидир. Яъни “Иқро” сурасидир.
Оят сўзи – арабчадан таржима қилинганда, гап, жумла, Сура-еса қисса, ҳикоя, деган маънони англатади. Ҳар бир оят ёки сурани тушиш сабаби бор. Қуръон турли ҳолатларда, турли сабабларга биноан нозил қилинган. Пайғамбар (с.а.в.) ҳаётлик даврида Қуръон китоб ҳолига келтирилмаган. У турли қоғоз бўлаклари ва дарахт пўстлоқларига ёзилган холда мавжуд эди. Асосий қисми қорилар томонидан ёд олиниб, оғзаки ўқиб юрилар эди. Пайғамбар (с.а.в.) вафотидан сўнг, унинг йўқолиб кетиш ҳавфи туғилди. Ҳалифаларнинг учунчиси бўлмиш Усмоннинг ҳалифалик даврида кийик терисига ўйиб ёзилибнкитоб ҳолатига келтирилган. У 114 та Сура ва 6274 та Оятдан иборат бўлиб, ҳар бир Сурани ўз номи бор. Сураларнинг энг каттаси 286 оятли “Бақара” (сигир) сураси бўлиб, энг кичиги эса 3 оятли “Ал-Кавсар” (Жаннат булоғи) сурасидир. Ҳар бир суранинг аввалига “Бисмиллаҳир роҳманир роҳим”, “Раҳмли ва меҳрибон Аллоҳ номи билан” калимаси битилган. Фақат 9-суранинг яъни “Тавба” сурасининг олдида бу сўзлар битилмаган. Қуръон оятларида баён этилган кўпгина ҳулосалар бугун ҳам муҳим аҳамиаятга эга. Улар инсонларни ўзаро тинчлик-ҳамжиҳадликда яшашга, адолатпарвар, ҳақиқатгўй бўлишга чақиради. Барча одамлар миллати, ирқи ва насабидан
______________________________________________________________________________________________
З. Ҳусниддинов. Диний экстремизм ва терроризмга қарши курашнинг маънавий, маърифий асослари. Тошкент Ислом Университети нашриёт матбаа бирлашмаси. Тошкент 2005 – йил. 19 – бет.

10
қатъий назар Аллоҳ олдида тенг эканлигини такидлаб, бир-бирларини камситишга, бир-бирларига зулм қилишдан қайтаради.