-

Провославлик-Христианликдаги 3 асосий йўналишлардан бири бўлган провославлик Рим империяси парчалангандан кегин (359 – йил.) унинг шарқий тармоғи
сифатида черковлар бўлиниши оқибатида (1054-йил) расмийлашган. Протестантлик – Христианликдаги 3 асосий йўналишлардан бири бўлган Протестантлик “Протест”– норозилик 15-асрда Европада Католикларга қарши қаратилган норозиликлар натижасида юзга келган.
Протестантликнинг- жаҳон маркази АҚШ да бўлиб, бу ерда Бабтист, Адваентист, Иего шохидлари каби оқимларнинг қароргоҳлари жойлашган. 1948-йилдан Протестантларнинг жаҳон черковлари кенгаши фаолият олиб бормоқда.)

12
сўнги Зардуштийлик ва ислом каби юксак аҳлоққа асосланган динлар пайдо бўлди. Аммо улар айни вақтда бежиз догматик (яъни ақидавий) динлар деб аталмаган. Зеро бу динларга эътиқод қилувчилр ўртасида ақидавий қарама-қаршиликлар мавжуд бўлиб, сабаби Таврот, Инжил, Забур каби илоҳий китобларнинг хақиқий таълимотдан яъни аслидан (соф ҳолидан) четлаб кетиши деб қаралади.

Фирқа деганда нима тушунилади ?


Фирқа- сўзи маълум бир тоифага нисбатан ишлатилади. Бошқа динларда бўлгани каби ислом динида ҳам фирқалар бор. Пайғамбаримиз айтганидек, ислом динида
73 та фирқага бўлиниш юз беради уларнинг биттасигина тўғри йўлга қолганлари эса залолатда ҳисобланади. Қуръон оятлари ва ҳадислар фирқаларга бўлинмасликка буюради. Исломда дастлаб пайдо бўлган фирқа Шиалар ва Ҳорижийлардир. Ҳорижийлар- ажралиб чиққанлар яъни исёнчилар деган маънони англатади. У исломдаги илк диний-сиёсий оқим ҳисобланади. ХИИ-асрнинг иккинчи ярмига келиб бу оқим ўз рахбарлари номи билан аталувчи Азрақий, Ибодий, Суфурий каби гуруҳларга бўлиниб кетган. Олимларнинг фикрича ичдан бўлиниши ҳамда Уммавий ва Аббосий ҳаифалар ХИИ – ИХ – асраларда Ҳорижийларга қарши кескин кураш олиб бориши натижасида уларнинг ката қисми қириб ташланди, қолганлари Шимолий Африкада ўз давлатини вужудга келтирдилар. Ҳозирда Ҳорижийларнинг ибодий сектаси (Мағриб мамлакатларда) Жазоир, Тунис, Уммон ва Танзанияда учрайди.