56
Muhitlarni voronka, uchi Mor qisqichi bilan qisilgan rezina naycha
orqali yoki olchamli buretka, dozator, shpris-piðetka va boshqalar
yordamida quyiladi. Idishlar paxta-doka qopqoqlar bilan yopilib,
ustidan qogoz qalpoqcha bilan yopiladi.
Sterilizatsiya
Oziqa muhitlarni sterilizatsiya qilish ularning tarkibiga bogliq.
Ularni sterilizatsiya qilish tartibi 4-jadvalda korsatilgan.
4-jadval
Oziqa muhitlarni sterilizatsiya qilish
a
q
i
z
O
ti
h
u
m
a
z
il
ir
e
t
S
t a
y
is
i
b
it
r
a
t
i
m
o
n
g
n
i
n
b
o
b
s
A
t
a
r
o
r
a
H
t
q
a
V
a
q
i
z
o
y
i
d
d
O
it
i
h
u
m
a
q
i
z
o
b
a
k
k
a
r
u
M
ir
a
lt
i
h
u
m
.
1
,i
lt
u
s
,i
l
d
o
v
e
l
g
U
il
a
n
it
a
l
e
j
.
2
il
b
o
d
r
a
z
(
il
li
s
q
O
h
c
i
z
il
m
u
x
u
t
i
k
o
y
)
r
a
lt
i
h
u
m
.
3
q
u
y
u
s
il
li
s
q
O
r
a
lt
i
h
u
m
v
a
l
k
o
t
v
A
g
n
i
n
v
a
l
k
o
t
v
A
m
a
k
h
a
m
i
g
o
q
p
o
q
y
n
a
d
s
a
m
li
p
o
y
o i
k
x
o
K
i
b
o
b
s
a
x
o
K
i
h
c
v
u
ti
v
I
i
b
o
b
s
a
i
m
o
m
m
a
h
v
u
S
r
o
t
a
v
it
k
a
n
i
i
k
o
y
i
b
o
b
s
a
1
(
C
°
0
2
1
)
m
t
a
g
u
b
(
C
°
0
0
1
)
i
m
i
q
o
C
°
5
8
0
8
C
°
5
9
C
°
8
5
a
q
i
q
a
d
0
2
a
q
i
q
a
d
0
6
0
3
3
-
o
b
-
b
il
o
b
(
n
u
k
a
z
il
ir
e
t
s
b
il
t
,
a
y
is
n
u
k
3
n
a
d
t
a
o
s
1
)
t
a
o
s
1
t
a
o
s
1
(
n
u
k
4
3
t
e
k
-
a
m
t
e
k
)
Òayyorlangan muhitlarning sterilligini
nazorat qilish:
A. Steril muhitlar termostatda ikki kunga qoldiriladi, vaqt otgach,
olib tekshiriladi. Agar muhitimizda mikrob kulturasi osmagan bolsa,
oziqa muhit steril hisoblanadi.
B. Kimyoviy nazorat. Oziqa muhitining pHi, penton, azot xloridlari
aniqlanadi, ularning miqdori retseptdagi korsatkichlarga togri kelishi
lozim.
D. Biologik nazorat tayyorlangan muhitlarga tanlangan maxsus
mikrob kulturasi ekiladi. Agar mikrob kulturasi ossa, demak, oziqa
muhit mikroblarning osishi uchun layoqatli hisoblanadi.
57
1. Oziqa muhitlarning pH qanday aniqlanadi?
2. Kopgina patogen mikroblar uchun oziqa muhitning pH qanday
bolishi lozim?
3. Agarli muhitlar qanday haroratda eirydi va zichlanadi?
4. Oksidli va uglevodli muhitlar quyiladigan laboratoriya idishlari
qanday tayyorlangan bolishi lozim?
Ekish usullari
Ekish bakteriologik tekshirishning asosiy bosqichi hisoblanadi.
Òekshirish materiali, maqsad va oziqa turiga qarab turli xil usullarda
ekiladi. Ularning maqsadi qoshimcha, begona mikroblar ekilishidan
himoya qilishdan iborat. Shuning uchun havoni ortiqcha harakatga
keltirmasdan tez ishlash lozim boladi. Ekish vaqtida gaplashishga
ruxsat etilmaydi. Oziqa muhitga ekishni boksda bajarish maqsadga
muvofiqdir.
Diqqat! Zararli material bilan ishlayotgan vaqtda shaxsiy xavf-
sizlik qoidalariga rioya qilishni unutmang!
Probirkadan probirkaga ekish: osgan mikrob kulturalar probirka
va oziqa muhitli probirka biroz egilgan holda chap qolning katta va
korsatkich barmoqlari orasida ushlanadi, probirkalar uchi bir tekis-
likda turishi kerak. Mikrob kulturali probirka oziga yaqin tomonda
ushlanadi. Bakteriologik qovuzloqni ong qolda ruchka ushlangandek
ushlanadi va avval tik, song gorizontal holda choglantiriladi. Ong
qolning kaft cheti va kichik barmoq bilan probirkalar qopqogi bir
vaqtning ozida ochiladi. Probirkalar qopqogi siltanib tortilmasdan,
burab asta ochilishi lozim. Ularning ogzi alangadan otkaziladi,
choglantirilgan bakteriologik qovuzloq alanga ustida probirka ichiga
kiritiladi, devorida sovitiladi, tekshirilayotgan materialdan ozgina olib,
asta-sekin oziqa muhitli probirkaga solib ekiladi.
Òekshirish materiali suyuq oziqa muhitiga probirka devoriga surtilib,
muhit bilan yuvilib, chayqatib ekiladi.
Suyuq oziqa muhiti tampon yordamida ekilganda, tampon oziqa
muhitga choktiriladi va 35 sek chayqatiladi. Zich oziqa muhit
ekilayotgan tamponning hamma tomoni aylantirilib oziqa muhit
yuzasiga surtiladi, ekib bolingach tampon laboratoriyaga olib kelingan
probirkaga solinadi va avtoklavda zararsizlantiriladi.
?
Nazorat uchun savollar
58
Diqqat! Muhit tokilib ketmasligi yoki probirka qopqogini
namlamasligi lozim.
Qiyshiq agarga ekish. Choglantirilgan bakteriologik qovuzloq
yordamida olingan material qiyshiq agarning kondensatsion suyuqligiga
aralashtiriladi va oziqa muhit yuzasiga shtrixsimon holda yuqoriga qarab
ekiladi. Òik agarga tekshirish materiali bakteriologik qovuzloq yordamida
(ukol) sanchib ekiladi. Song alangadan otkazilib yopiladi va bakte-
riologik qovuzloq choglantiriladi.
Suyuq materialni steril piðetka yordamida ekish mumkin. Ekib
bolgach, piðetkani dezinfeksiyalovchi moddaga solib qoyiladi.
Probirkadagi muhitga Petri
kosachasidagi kulturadan olib ekish
Petri kosachasidagi osgan kultura kosachasining orqa tomonidan
qalamcha yordamida belgilanib olinadi va organiladi, songra
kosachaning qopqogi yuqoriga qilinib oldinga qoyiladi. Bakteriologik
qovuzloq avval tik, keyin gorizontal holda choglantirilib, mikrob
kulturasini osmagan yerga tekkizilib sovitiladi, song bakteriologik
qovuzloq yordamida belgilangan shubhali koloniyaning yarmi olinadi
va kosachaning qopqogi yopilib, song chap muhitli probirkaga yuqorida
aytilgandek ekiladi. Petri kosachasi tonkarib qoyiladi, qovuzloq
choglantiriladi.
Petri kosachasidan agarga ekish.
Shpatel bilan ekish
Shpatel bir uchi uchburchak shishali yoki metall naycha. Chap
qolning bosh va korsatkich barmogi yordamida Petri kosachasining
qopqogi ochiladi. Òekshirish materiali olingan shpatel kosacha ichiga
kiritiladi va shpatelda tekshirish materiali qolmaguncha aylanma harakat
qilib ekiladi. Song shpatel kosacha ichidan chiqariladi va kosacha
qopqogi bekitiladi. Shisha shpatel dezinfeksiyalovchi moddaga solinadi,
metall shpatel esa spirt lampasi alangasida choglantiriladi.
Qovuzloqda ekish
Oz miqdorda ekiladigan material (ayrim hollarda ekiladigan ma-
terial steril izotonik eritmada yoki shorvada aralashtiriladi) bakte-
riologik qovuzloq yordamida Petri kosachadagi agarning chetiga surtib
olinadi va qovuzloq uzilib kosachaning u devoridan bu devoriga qarab
shtrix holda ekiladi, ortiqchasi alangada kuydiriladi.
59
Sektorlab ekish
Petri kosachasi orqa tomondan qalamcha bilan sektorlarga bolinadi.
Bakteriologik qovuzloqqa u chiziqdan bu chiziqqa qarab ekiladi.
Ekilayotgan vaqtda chizigidan otib ketmaslikka etibor berish lozim.
Òampon yordamida ekish tekshirilayotgan material olingan
tampon, ogzi biroz ochilgan Petri kosachasiga aylanma harakatda
oziqa muhit yuzasiga surtiladi.
Gazon usulida ekish 1 ml (20 tomchi) suyuq kultura (agar
zich muhitidagi kultura bolsa, uni steril fiziologik eritmada yoki shorvada
suyultirib olinadi) Petri kosachadagi agarning yuzasiga quyilib, hamma
qismiga yoyiladi. Petri kosachasi biroz qiyshaytirilib, piðetka yordamida
ortiqchasi olib, dezinfeksiyalovchi moddaga tashlanadi.
Piðetkani ham dezinfeksiyalovchi moddaga tashlanadi. Òekshiri-
layotgan suyuq kultura yoki suyultirilgan kultura steril Petri kosachasiga
quyiladi va kosachaga yoyiladi. Uning ustiga eritilgan va 45°C gacha
sovitilgan 1520 ml agar quyiladi. Yaxshilab aralashtirish uchun
kosachani sekin-asta chayqatib aylantiriladi. Kosachadagi agar
qotguncha stol ustida qoldiriladi. Ekilgan kosachalarning orqa tomoniga
yozilib, termostatga 37°C da tonkarib qoyiladi.
1. Oziqa muhitga ekilayotganda aseptik sharoit kerakmi? Buni isbotlab
bering.
2. Òekshirilayotgan materialni ekib bolgach, ish stoli qanday zarar-
sizlantiriladi?
Mikroorganizmlar sof kulturasini
ajratib olish usullari
Suyuq va zich oziqa muhitida osgan bir turdagi mikroorganizmlar
toplamiga sof kultura deyiladi.
Òekshirilayotgan materialning xossasi va tekshirish maqsadiga
kora, sof kulturani qator usullarda ajratib olish muhitida ostirilgan
koloniyadan foydalaniladi. Koloniya deb, bir dona mikrobning bolinib
kopayishi natijasida hosil bolgan mikroblar toplamiga aytiladi.
Sof kulturani ajratib olish bosqichlari:
1-kun alohida koloniyalarni ajratib olinadi. Òekshirish materiali
qovuzloq, piðetka, shisha tayoqcha yordamida Petri kosachasidagi
agar ustiga tomiziladi. Shpatel yordamida tekshirilayotgan material
ekiladi, song shpatelni choglantirmasdan 2 va 3-kosadagi agarlarga
?
Nazorat uchun savollar
60
ekiladi. Bunday ekilganda birinchi kosachaga koproq, ikkinchisiga
kamroq, uchinchi kosachaga undan ham kam tekshirilayotgan mate-
rial tushadi.
Bakteriologik qovuzloq yordamida ham alohida koloniyani ajratib
olish mumkin. Buning uchun tekshirish materiali fiziologik eritmada
yoki shorva yordamida eritiladi, song ketma-ket 3 ta agarga
choglantirmasdan ekiladi. Bu usul Drigalskiy usuli deb ataladi. Ekilgan
kosacha termostatda 37°C haroratda 24 soatga qoldiriladi.
2-kun kosachalardagi mikrobning osishi organiladi. 1-kosa-
chada mikroblar qoshilib osadi. Shuning uchun koloniyani alohida
ajratib olishning iloji bolmaydi, 2 va 3-kosachalarda alohida koloniyalar
hosil boladi. Bu koloniyalarni oddiy kozda, lupa, mikroskopning
kichik obyektivida, ayrim hollarda sterioskopik mikroskop yordamida
organiladi. Kerakli koloniyani kosachaning orqa tomonidan belgila-
nadi va sof kulturasini ajratib olib, qiyshiq agarga olib ekiladi.
Ekkanimizni termostatga 37°C haroratda 24 soatga qoldiriladi.
Diqqat! Qiyshiq agarga faqat alohida koloniyadan olib ekish lozim.
3-kun. Qiyshiq agarda osgan kulturani organiladi. Surtma
tayyorlanadi, boyalib mikroskop ostida organiladi, agar bir turdagi
mikroorganizmlar korinsa, sof kultura ekilganiga ishonch hosil qilinadi
va xossalari organiladi. Malum manbalardan ajratib olingan va
organilgan kulturaga shtamm deyiladi.
Qondan (gemokultura) sof kultura ajratib olish uchun u suyuq
muhitga, yani steril sharoitda olingan 1015 ml.li suyuq muhitga
ekiladi. Qonda mikroblar kam bolgani uchun shunday qilinadi. Qonni
1:10 qilib suyuq muhitga ekiladi. Shunday qilib, qonni suyultirishga
erishamiz (suyultirilmagan qon mikroorganizmlarga oldiruvchi tasir
korsatadi). Kolbadagi ekilgan muhitimizni termostatda qoldiramiz.
Bir kundan song kolbada osgan kulturadan olib, alohida koloniya
hosil qilish uchun Petri kosachadagi agarga ekamiz. Kerak bolgan
hollarda 23 kundan keyin qaytadan olib ekiladi.
Siydik, oshqozon yuvindisi va boshqa suyuqliklardan sof kultura
ajratib olish uchun ular aseptik sharoitda sentrifuga qilinadi. Sof
kulturani ajratib olishning qolgan ishlari yuqorida bayon etilgandek
olib boriladi.
Sof kulturani ajratib olish uchun elektiv muhitlar qollaniladi.
Uni ajratib olishda biologik usuldan ham foydalaniladi. Masalan, spora
hosil qiluvchi bakteriyalarni ajratib olishda tekshirilayotgan material
80°C haroratda 10 daqiqa qizdiriladi, bunda vegetativ mikroorga-
nizmlar nobud boladi. Kislota va ishqorga chidamli sil qozgatuvchisi-
61
ning sof kulturasini ajratib olish uchun mana shu moddalar yordamida
qoshimcha mikroorganizmdan ozod bolinadi. Pnevmokokk va toun
yotgan material yuboriladi. Ularning organizmida bu qozgatuvchilar
tezroq bolinib kopayadi.
Ilmiy tekshirish ishlarida, asosan, genetik tekshirishlarda bir
hujayradan kultura ajratib olinadi. Bunday kulturani klon deyiladi.
Ularni olishda mikromaniðulator mikroskop olchamli asboblar
(igna, piðetka) bilan taminlangan asbobdan foydalaniladi. Ushlagich
yordamida, mikroskop nazoratida bu asbob osilgan tomchi preparatiga
solinib, kerakli 1 dona hujayra ajratib olinadi va u oziqa muhitiga ekiladi.
Ajratilgan kulturani organish
Ajratib olingan mikrob kulturasini morfologiyasi, harakatchanligi,
tinktorial xossasi, oziqa muhitlarda osishi (kultural xossasi),
fermentativ faolligi va qator boshqa xossalarini organish shu
mikrobning avlodi, turi, tiði va kichik tiðlarini aniqlashga yordam
beradi. Bu mikroorganizmlarning identifikatsiyasi, yani farqlash deyi-
ladi. Mikroorganizmlarni farqlash infeksiyaning kasallik diagnos-
tikasida, infeksiya manbai hamda uning tarqalish yollari va qator
boshqa ilmiy-amaliy tekshirishlarda katta yordam beradi.
Kultural xossasi
Barcha mikroorganizmlar oziqa muhitlarda turlicha osadi. Bu ularni
farqlashda differensiyasida xizmat qiladi. Ayrimlari oddiy oziqa
muhitlarida yaxshi osadi, boshqalari oziqa muhitga talabchan, faqat
maxsus muhitlarda osadi. Mikroorganizmlar oziqa muhitida kop,
ortacha yoki kam osishi mumkin. Pigment hosil qiluvchi mikroor-
ganizm kulturalari turli xil rangda bolishi mumkin. Stafilokokk oq,
sariq, tillarang, yashil tayoqchalar kok-yashil pigmentlarni hosil
qiladi, faqat koloniyanigina emas, balki oziqa muhitning rangini ham
ozgartiradi.
Zich oziqa muhitida mikroorganizmlar ekilayotgan materialning
miqdoriga qarab qoshilib ketgan yoki alohida koloniya hosil qilib osadi.
Koloniyalar quyidagi xossalariga kora xarakterlanadi. Kattaligi millimetr
qogoz yoki chizgich yordamida aniqlanadi. Ular yirik (45 mm va
undan katta diametrga ega), ortacha 24 mm, kichik (12 mm) va
nuqtasimon (1 mm kam) boladi.
Formasiga (shakliga) kora, ikki xil boladi: S shaklli yumaloq,
bortib chiqqan, chetlari tekis va R shaklli notekis, chetlari gadir-
budur, yassi koloniyalar. Chetlari mikroskop ostida yoki lupa yordamida
62
aniqlanadi. Òekis, gadir-budur, toqilgan romolchaga oxshash,
ildizsimon va boshqacha bolishi mumkin.
Yuzasi oddiy koz yoki lupa yordamida aniqlanadi; silliq,
burushgan, quruq, yaltiroq, jilosiz, gadir-budur boladi. Òiniqligi
tiniq, xira boladi. Zichligi darajasi (konsistensiyasi) bakteriologik
qovuzloq yordamida aniqlanadi; qaymoqsimon, sochiluvchan va shilliq
choziluvchan boladi. Rangi pigment hosil qilishiga bogliq, oqish-
sariq, tillarang (stafilokokk) va boshqa ranglarda bolishi mumkin. Suyuq
oziqa muhitida mikroorganizmlar bir xilda loyqalanib, chokma
donador, changga oxshash, paxtasimon yoki nozik, burushgan, qopol
parda hosil qilib osadi.
Harakatchan mikroorganizmlar yarimsuyuq muhitga sanchib
ekilganda yoyiladi, osadi, harakatsizlari sanchib ekilgan yeridagina
osadi, qolgan qismi tiniq qoladi. Mikroorganizmlarning kultural
xossalari oddiy koz, lupa, mikroskopning kichik obyektivi yoki
stereoskopik mikroskop ostida organiladi.
Morfologik xossasi
Mikroorganizmlarning morfologik xossasini organish ham
mikroorganizmlar differensiatsiyasiga xizmat qiladi. Morfologiyasi
boyalgan preparatlar organiladi. Hujayraning shakli, olchami,
ularning preparatda joylanishi, spora, kapsula, xivchinlarining borligi
aniqlanadi. Preparatlarni boyalganda, mikroblarning boyoqlarga
nisbatan munosabati (tinktorial xossasi) boyoqlarni yaxshi yoki
yomon qabul qilishi, differensial boyoqlarga qanday munosabatdaligi
(Gram, Sil-Nilsen va boshqalarda qanday boyaladi) aniqlanadi.
Mikroblarning harakatchanligini boyalmagan preparatlar yordamida
aniqlash mumkin. Òiriklikka oid boyoqlar mikroorganizmlarning
harakatchanligini yoki olik hujayralarni farqlash, ularning bolinib,
kopayishini kuzatishga imkon beradi.
Fermentativ faolligi
Mikroorganizmlarning fermentativ faolligi boy va xilma-xildir. Mana
shu xossasi boyicha mikroblarning turi va tiðigina emas, balki ularning
biovariantlarini ham aniqlash mumkin. Mikroblarning asosiy fermentativ
xossalarini va ularning sifatini aniqlash usullarini korib chiqaylik.
Uglevodlarni parchalash (saxarolitik faolligi), yani shakar va kop
atomli spirtlarni kislota yoki kislota va gazgacha parchalanish xossasini
u yoki bu uglevod va indikator saqlovchi Gissa muhitlarida organiladi.
Saxarolitik fermentlar tasirida uglevodlar kislotagacha parchalanadi,
kislota tasirida indikator oz rangini ozgartiradi, natijada, muhit ham
63
oz rangini ozgartiradi. Mikroblar bu uglevodni parchalamasa,
muhitning rangini ozgartirmaydi. Gazgacha parchalanganini suyuq
muhitlarda suzgichlarda gaz toplanishi yoki zich muhitlarda pufak-
chalar hosil bolganligidan bilishimiz mumkin. Suzgich bu bir uchi
kavsharlangan shisha naycha bolib, u oziqa muhitiga sterilizatsiya
qilishdan avval solib qoyiladi. Mikroblar saxarolitik faolligini Endo,
EMS, Ploskiryov muhitlarida ham organish mumkin. Muhit
tarkibidagi laktozani mikroorganizmlar kislotagacha parchalaydi,
kislota tasirida rangsiz fuksin oz rangini ozgartiradi, natijada, muhit
va koloniya ham oz rangini ozgartiradi. Laktozani parchalanmaydigan
mikroorganizmlarning koloniyalari rangsiz boladi.
Amilaza hosil qiladigan mikroorganizmlar kraxmalli muhitda
osganda kraxmalni parchalaydi. Kraxmal parchalaganini aniqlash
uchun unga bir necha tomchi Lyugol eritmasi tomizilganda, muhitning
rangi ozgarmaydi. Kraxmal parchalanmasa Lyugol eritmasi tomizil-
ganda kok rangga aylanadi.
Proteolitik (yani oqsillarni, poliðeptidlarni va boshqalarni
parchalash) xossasi. Mikroblarning bu xossasi jelatinali, sutli,
zardobli, peptonli muhitlarda organiladi. Mikroblar jelatinali muhitda
osgan jelatinani fermentlashi natijasida muhitni suyultiradi. Kazein-
ni parchalovchi mikroblar sutni peptonlaydi, sut iviydi. Pepton par-
chalanganda indol, vodorod sulfid, ammiak ajraladi. Ularning hosil
bolishini indikator qogoz yordamida aniqlash mumkin. Malum
eritmalar filtr qogozga shimdiriladi, quritiladi va 56 sm uzunlikda
qirqiladi, mikrob kultura GPSh ga ekilgandan song qopqogiga
ornatiladi (qistirib qoyiladi). Òermostatda ostirilgandan song natija
oqiladi. Pepton amiakkacha parchalansa qogoz kok rangga kiradi.
Vodorod sulfidgacha parchalanishi natijasida 20 % qorgoshin asetat
eritmasi va natriy gidrokarbonat shimdirilgan qogoz qorgoshin sulfid
hosil bolishi natijasida qora rangga kiradi, indol hosil bolishi bilan
oksalat kislota shimdirilgan qogoz qizil rangga kiradi.
Yuqorida aytilgan muhitlardan tashqari, mikroblarning turli xil
substratlarga parchalanishini malum reaktivlar shimdirilgan qogoz
disklari yordamida aniqlash mumkin. Zich yoki suyuq muhitga qogoz
disklari solinadi, 37°C haroratda 3 soat termostatda saqlangandan
song olib tekshiriladi. Qogoz diskning rangi ozgarganiga qarab ugle-
vod, oqsil, aminokislota va boshqalarning parchalanganligini bilishi-
miz mumkin.
Gemolitik (eritrotsitlarni parchalash) xossasi qonli muhitlarda
organiladi. Suyuq muhitlar bunda tiniq qoladi, zich oziqa muhitida
koloniya atrofida tiniq rangsiz zona hosil boladi. Metgemoglobin hosil
bolsa, koloniya atrofida yaxshilanuvchi soha hosil boladi.
64
7-bob.
FAGLAR
Faglar bakteriyalar va kopgina boshqa mikroorganizmlarning
viruslari. Malum sharoitda ular oziga mos hujayrani eritish (lizislash)
xossasiga ega. Faglarning tasiri tabiatda namoyon boladi va amaliyotda
keng qollaniladi.
Faglarning ochilishi va uni organish tarixi
1898-yili N.F. Gamaleya kuydirgi batsilla filtrati shu mikroor-
ganizmlarni saqlovchi yangi kulturani lizisga uchratishini aniqladi.
1915-yili F. Òuort oq xira stafilokokk koloniyalari malum agent tasirida
sekin-asta yoqolib ketishini aniqladi, yani stafilokokkni lizisga uchra-
tuvchi agentlar bakteriologik filtrdan otishi va shu mikroorganizmlarning
yangi kulturalarini lizisga uchratish xossasini saqlab qolishini aniqladi.
Bakteriofaglarning ochilishi kanadalik olim D. Erell nomi bilan bogliq.
D. Erell (1917) dizenteriya bilan kasallangan bemordan har kuni
olingan najas filtratini, shu kasallik qozgatuvchisini saqlovchi yangi
kulturaga qoshgan. Bu kultura termostatda qoldirilganda osgani
kuzatiladi. Lekin bir kuni qaralganda, uni osmay qolgani, yani erib
ketgani kuzatildi. Bu bemorning tuzalish davriga togri kelgan.
D. Erell filtratning eritish xossasi qayta ekilgan sayin oshib bo-
rishini isbotlaydi. Bu tirik agent bakteriologik filtrdan otib, hujayrani
eritish xossasiga ega va ular viruslar degan xulosaga keladi. Hozirda
Do'stlaringiz bilan baham: |