Mikrobiologiya va immunologiya

Suvni sanitariya bakteriologik tekshirish uchun namuna olish. Ochiq suv havzalaridan suv namunalari yuzadan 10-15sm chuqurlikida va tubidan 10-15 sm yuqori masofada olinadi. Suv quvuridan namuna olish uchun avval uning jo’mragini ochib, suv 10-15 daqiqa sharillatib oqiziladi, keyin suv berkitiladi. Jo’mrakning uchini alangada kuydirib, so’ngra suv 0,5 litrli flakonlarga olinadi. Suv havzasining tubidan namuna batometr bilan olinadi. Quduqdan suv namunalari ertalab undan foydalanishdan oldin va quduqdan suv olinish to’xtatilgandan 10-12 soatdan keyin olinadi. Suv namunalari steril idtshga olingandan so’ng tezda tiqinlari bilan zich yopiladi.
Xlorlangan suvni tekshirishdan avval Na₂HSO₃ bilan 1 litr suvga 10 ml hisobidan qo’shib neytrallash kerak.
Namuna olingandan bakteriologik tekshirishgacha bo’lgan vaqt 2 soatdan ko’p bo’imasligi lozim (1-1,5 C haroratda 6 soatgacha saqlash mumkin).
Suvda mikroblarning umumiy miqdorini aniqlash. Suv quvuridan olingan suv namunasi 1 ml hajmda, ochiq suv havzalardan olinganlari esa - 1,0; 0,1; 0,01 ml hajmlarda olinadi. 0,1 va 0,01 ml suvni ekish uchun tekshirilayotgan suv suyultiriladi. Buning uchun probirkadagi 9 ml steril suvga 1 ml suv namunasi pipetkani suv sathidan 3 mm pastga tushirib qo’shiladi. Boshqa steril pipetka bilar, puflab aralashtiriladi va undan 1 ml olib Petri kosachasiga solinadi (0,1 ml suv namunasi olingan bo’ladi). Birinchi probirkadan 1 ral olib, ikkinchi probirkadagi 9 ml steril suvga qo’shiladi. Undan 1 ml olib Petri kosachasiga solinadi (0,01 ml suv namunasi olingan bo’ladi). Petri kosachalaridagi barcha namunalar ustiga 10-12 ml dan eritilib 45-50°C ga cha sovutilgan GPA quyib, aylanma harakat bilan yaxshi aralashtiriladi. GPA qotgach Petri kosachalarini to’nkarib, ekmalarni 37°Cda 1-2 sutka o’stiriladi. Ochiq havzalardan olingan namunalar ikkiladan Petri kosachalariga ekiladi. Bir qatori 37°Cda bir sutka, qolganlari 20°Cda 2 sutka o’stiriladi. Keyin ularning yuzasida va ichkarida o’sgan koloniyalar sanaladi hamda suvdagi mikroblaming umumiy soni, ya'ni 1 ml suvdagi mikroorganizmlar soni hisoblanadi.
1 ml quvur suvida mikroorganizmlarning umumiy miqdori 100 dan, ochiq havzalar suvida esa 1000 dan ortmasligi kerak.
Suvning koli-titri va koli-indeksini aniqlash. Suvning koli-titri bu suvning ichak tayoqchasi uchraydigan eng kichik hajmidir (ml), koli-indeksi esa 1 litr suvdagi ichak tayoqchalari miqdoridir. Koli -titrni aniqlash uchun titrlash usuli va membranali filtrlar usullari ishlatiladi.
Titrlash usuli. Har xil hajmdagi suv namunalari glukozapeptonli muhitga (1% peptonli suv, 0,5 % li glukoza eritmasi, 0,5 % NaCl eritmasi, Andrade va bir tomoni kavsharlangan naycha) ekiladi. Katta hajmli (100 va 10 ml) suv namunalarini ekish uchun komponentlar 10 marta orttirilgan konsentrlangan holda ishlatiladi. 10 ml konsentrlangan muhitga 100 ml tekshirilayotgan suv, 1 ml konsentrlangan muhitga 10 ml suv namunasi ekiladi.
Ochiq suv havzalari namunalaridan 100, 10, 1 va 0,1 ml hajmda tekshiriladi. Suv quvuridan olingan suv namunalarini tekshirish uchun 3 ta 100 mldan, 3 ta 10 ml va 3 ta 1 ml hajmdan ekiladi. Ekmalar bir sutka 37 °Cda o’stiriladi. Naychada gaz pufakchalarining borligi bijg’ishdan dalolat beradi. Bijg’igan yoki loyqalangan namunalardan surtmalar tayyorlab Gram usulida bo’yaladi va oksidaza testi qo’yiladi. Oksidaza testi Esherichia, Citrobacter va Enterobacter avlodlariga mansub bakteriyalarni suvda uchraydigan Pseudomonadaceae oilasiga mansub grammanfiy bakteriyalardan hamda boshqa oksidaza hosil qiluvchi bakteriyalardan farqlashga imkon beradi. Buning uchun shisha tayoqcha bilan 2-3 ta koloniya oziq muhit yuzasidan olinadi va dimetil - n -fenilendiamin bilan namlangan filtr qog’ozga shtrixlar shaklida o’tkaziladi. Oksidaza testi manfiy bo’lsa qog’oz rangi o’zgarmaydi, musbat bo’lsa-u bir daqiqa ichida ko’k rangga bo’yaladi.
Oksidaza hosil qilmaydigan grammanfiy tayoqchalar, qayta bij-g’ish testida tekshiriladi - 0,5 %li glukozali yarimsuyuq go’sht peptonli agarga ekiladi, 37° Cda 1 sutka o’stiriladi
Suv quvurlarining suvi uchun koli - titr 333dan, ochiq suv havzalari uchun 111 mldan kam bo’lmasligi kerak.
Membranali filtrlar usuli. Zeyts varonkasiga №3 membranali filtr qo’yiladi, u Bunzen kolbasiga o’rnatilib vakuum-nasosga ulanadi. Membranali filtrlar distillangan suvda qaynatib, sterillangan bo’lishi kerak.
Suv quvurlari va artezian suv namunalari 333 ml hajmda filtrlanadi. Ochiq suv havzasidan olingan toza suv namunasi 100, 10, 1,0 va 0,1 ml hajmda filtrlanadi. Nisbatan iflosroq suv namunasini filtrlashdan avval steril suv bilan suyiltirish kerak. Keyin filtrni Petri kosachasidagi Endo muhiti yuzasiga qo’yiladi va 37° C da 1 sutka o’stiriladi, o’sib chiqqan koloniyalar sanaladi.
2 - 3 ta qizil rangli koloniyalardan surtmalar tayyorlab Gram usulida bo’yaladi, oksidaza testi qo’yiladi. Buning uchun filtrdagi bakteriya koloniyalarini pinset bilan dimetil - n - fenilendiamin bilan namlangan filtr qog’ozga o’tkazish lozim. Oksidaza bor bo’lsa, indikator koloniyani ko’k rangga bo’yaydi. Rangi o’zgarmagan 2-3 ta koloniya 0,5% glukozali yarimsuyuq agarga ekiladi. Ekmalar 37°Cda bir sutka o’stiriladi. Gaz hosil bo’lsa, filtrdagi qizil koloniyalarni sanab, koli-indeksi aniqlanadi.
Quvur suvining koli-indeksi -3(1 litr suvda ichak tayoqchasining soni) va koli-titr 333 (333 ml suvda bitta ichak tayoqchasi bo’lishi mumkin). Koli-titr qancha yuqori bo’lsa suv toza va aksincha, past bo’lsa sifatsiz, iflos suv hisoblanadi.
Koli-titrni koli-indeksga aylantirish uchun 1000 ni koli-titr ko’rsatkichiga bo’lish kerak (1000:333=3); koli-indeksni koli-titrga aylantirish uchun esa 1000 ni koli-indeks ko’rsatkichiga bo’lish Iozim (1000:3=333).