+микробиология китобч doc



Download 232,9 Kb.
bet7/47
Sana26.04.2022
Hajmi232,9 Kb.
#584771
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   47
Bog'liq
0009 MM Mikrobiologiya

Адабиётлар: 1, 3, 7, 10.


Таянч тушунчалар

Ассимиляция – узлаштириш, ташки мухитдаги моддаларнинг
организмга узлаштирилиши.
Гликоген – хайвон крахмали. Замбругларда кук – яшил сувутларида ва бактерияларда тупланадиган полисахарид.
Диссимиляция – тирик организмлардаги органик моддаларнинг
парчаланиши. Бундай парчаланиш натижасида организм учун зарур кувват юзага келади.
Микроэлементлар – организмларда кам микдорда учрайдиган кимёвий элементлар. Булар организмларнинг усиши, ривожланиши ва моддалар алмашинувида ката ахамиятга эга.
Барча тирик организмларга ухшаш бактериялар хам озикланади, усади, купаяди ва теварак атрофдаги мухит билан хар доим актив алокада булади. Микроорганизмларнинг физиологияси деганда биз унинг озикланишини, нафас олишини, купайиб усишини тушунамиз. Микроорганизмлар яшаши ва уз хужайрасини тузиб олиши учун турли кимёвий моддалар талаб килади. Микроорганизмлар ана шу кимёвий моддаларни ташки мухитдан олади. Шу олинган моддалар микроб хужайрасида кайтадан синтез килиниши натижасида микроб учун ярокли холга келтирилади ва кейинчалик бу моддалар микроб хужайрасига сарф булади. Бунга ассимиляция дейилади. Ана шу ассимиляция килинган моддалар микробнинг яшаши ва айрим кисмларини хосил килиш учун сарф булади. Шунинг билан бирга микробларнинг яшаши жараёнида унинг хужайрасида турли ташландик моддалар хосил булади, бу моддалар микроб хужайрасидан ташкарига чикариб ташланади, яъни диссимиляция килинади. Ана шу ассимиляция ва диссимиляция натижасида микроб хужайрасида турли кимёвий моддалар алмашиниши руй беради.
Моддалар алмашиниши жараёнининг хосил булиши учун микроб хужайраси турли ферментларни ишлаб чикаради. Шу ферментлар таъсирида
микроорганизмлар хар хил кимёвий мураккаб моддаларни парчалайди ва хосил булган ана шу оддий моддаларни узлаштиради.
Микроб хужаёрасининг кимёвий таркиби.
Микроб хужайрасининг таркибида сув, оксил, хар хил тузлар ва ферментлар борлиги аникланган. Микроб хужайрасининг 75 – 85% сувдан ва 15 – 25% курук моддалардан иборат. Курук модда таркибида 8 – 15% азот, 45
– 55% углевод, 30% кислород ва 6 – 8% водород бор. Сув микроб хужайрасининг яшаши учун мухим ахамиятга эга, чунки микроб танасида руй берадиган барча кимёвий жараёнлар сув иштирокида юз беради.
Оксиллар. Микроб хужайрасидаги курук моддаларнинг асосий кисми оксиллардан иборат. Микроб танасида оксилнинг микдори 50 – 60% ни ташкил этади ва микробнинг яшаши хам ана шу оксилга боглик. Микроб танасида оддий (протеинлар) ва мураккаб (протеидлар) оксиллар бор. Оддий оксилларнинг парчаланиши натижасида аминокислоталар хосил булади. Турли бактериялар танасида аминокислоталардан лизин, тирозин, аргенин, триптофан, пролин, лецитин ва бошка аминокислоталар борлиги аникланган. Микроб хужайраси таркибида мураккаб оксиллардан нуклеопротеидлар, липопротеидлар, хромопротеидлар бор. Бактерия хужайрасида оксилнинг синтезланишини РНК бошкаради. ДНК нинг насл хусусиятига эга булган кимёвий моддасини РНК кайта ишлаб чикаради. Купинча ДНК микробнинг ядросида, РНК эса цитоплазма жойлашади.
Углеводлар. Углеводлар хжайранинг узгариб турадиган кисми булиб, уларнинг таркиби хар хил турдаги бактерияларда эмас, балки турли бактерия штаммларида хам хар хил булади. Микроб хужайрасид углеводларнинг микдори 12% дан 28% гача булади. Углеводлар микроб хужайрасиа асосан полисахаридлар, цитоплазмада эса гликоген ва крахмал заррачалари шаклида учрайди. Шу билан бирга бактерияларда моносахаридлар ва дисахаридлар энг куп учрайди. Углеводлар бактерия хужайраларида моддалар алмашиниш жараёнлари учун зарур энергия манбаи вазифасини бажаради. Баъзи микроорганизмларда масалан, пневмококклар капсулаларнинг полисахарид таркиби уша микробларнинг турларини аниклаш имкониятини беради. Капсулали микроорганизмларда углеводлар купрок булади. Буларга азотобактерлар, куйдирги касаллигини кузгатувчи бактериялар киради.
Липидлар. Липидларнинг кимёвий таркиби нейтрол ёглар, фосфолипидлар ва эркин ёг кислоталарида иборат. Бактерия хужайраларида липидларнинг микдори 1% дан 30% гача булади. Масалан, сил таёкчаси бактерияларида липидларнинг микдори 40% га боради. Липидлар цитоплазматик мембрананинг таркибига киради ва цитоплазманинг структурасини саклаб туради. Липидлар асосан грам манфий бактериялар хужайра деворини хосил килувчи моддалар комплекснинг киради.
Минерал моддалар. Бактерилар хужайраси таркибидир минерал моддалар тури ва микдори хужа хилма-хилдир. Минерал моддалар озик мухитининг таркибига караб узгаради. Микроорганизмлар таркибида минерал омддалар ёки кул модданинг микдори 2-10% ни ташкил этади. Бактерия хаёти учун зарур буладиган асосий элементлар Na, K, Ca, Mg, P, Fe,
S дир. Буларга макроэлементлар дейилади. Булардан ташкари макроорганизмларнинг усиши ва купайиши учун микроэлементлар хам зарур, буларга Zn, Cu, Co, Ba, Mn, L, Br, Mo ва бошкалар киради. Ана шу элементларсиз микроорганизмлар уса олмайди.
Микроорганизмларнинг усиши уучун ана шу минерал элементлардан куйидагилар мухим ахамиятга эса.
Олтингугурт – оксил моддаси таркибига киради. Кпчилик микроорганизмлар S ни H2SO4 таркибидан узлаштиради, бошка микроорганизмлар эса S нинг оксидланган формасидан фойдаланса, айрим бактериялар орасида минерал бирикмалар таркибидаги S дан фойдалана олмайдиган вакиллар бор.
Фосфор – цитоплазманинг мухим бирикмалари таркибига киради ва фосфор булмаса микроорганизмлар ривожлана олмайди. Фосфор тирик хужайранинг органик моддалари таркибида Р2О5-оксиди холида учрайди. Фосфорнинг АДФ ва АТФ бирикмалари бактерия хужайраларида энергия алмашинувида жуда катта урин тутади.
Калий – микроорганизмларнинг нормал ривожланиши учун зарур элемент хисобланиб, унинг урнини Na хам Rb хам боса олмайди. Калий хужайрада углеводлар алмашинувида ва хужайра моддасининг синтезланишида мухим ахамиятга эга.
Магний – хам микроорганизмларнинг ривожланиши учун мухим элемент хисобланади. Магний яшил ва кипмизи ранг S бактериялардаги хлорофилл таркибига киради ва жуда куп ферментларнинг активатори хисобланади. Магний хужайрада ион холатда ва органик бирикмалар таркибида учрайди.
Кальций – микрорганизмларнинг усишида качалик зарурлиги хозиргача узул – кесил аникланмаган. Адабиётларда курсатилишича замбуруглар кальций куп булган мухитда устирилса, замбуругларнинг мицелийсида Са куп тупланар экан. Шунга асбобланиб Са бактерия хужайрасида синтез жараёнларнинг анча сермахсул утишига ёрдам беради деб фараз килиш мумкин. Са баьзи бактерияларнинг (маслан, азотобактер) усиши учун зарур булса хам, унинг ортикча микдорига усишига салбий таьсир этади.
Темир – бактерия хужараси учун жуда кам микдорда керак булса хам, зарур озик элемент каторига киради. Агарда темир булмаса аэроб нафас олувчи микроорганизмларнинг оксидловчи активлиги жуда паст булади, бундай микроорганизмлар ортикча нафас олади. Хужайрада темир булганда могор замбуругларнинг минерал азотнинг хар хил шаклини узлаштиришига таьсир этиши хам аникланган. Микроорганизмлар NH3 таркибидаги азотдан яхши фойдаланади.
Микроэлементларга – В, Мо, Zn, Mn, Co, I, Ва,Cu ва бошка элементлар киради. Бу элементлар озик эритмасида жуда оз микдорда булса хам, микроорганизмлар хаёт фаолиятини кучли даражада фаоллаштиради. Чунки ана шу микроэлементлар ферментлар ва оксиллар синтезида иштирок этади. Шунинг учун ана шу микроэлементларнинг бирортаси булмаса микрооргнизмлар хаёт фаолияти тезлиги секинлашади. Олимларнинг
таржибасидан шу нарса аникланганки, рух булмаган озик мухитида экилган Aspergillus niger замбуруги деярли ривожланмайди, агар шу озик мухитига озгина рух кушилса ана шу замбуругнинг жуда яхши ривожлангани аникланг. Ана шу малумотларга асосланиб, микроэлементлар микроорганизмларнинг озикланиши учун жуда зарур дейиш мумкин, лекин улар жуда оз микдорда булиши лозим. Шуни эсда тутиш лозимки, микроорганизмларнинг нормал ривожланиш учун юкоридаги минерал тузларнинг хар бири алохида эмас, балки аралашма холда булиши лозим. Минерал тузлар булмаган озик мухитида устирилган микроорганизмлар жуда хам суст ривожланади ва бир канча вактдан сунг нобуд булади.


Назорат саволлари:

  1. Асемиляция ва диссимиляция.

  2. Оксиллар.

  3. Углеводлар.

  4. Липидлар.

  5. Минерал моддалар.

  6. Микроэлементлар.

  7. Микро хужайрасини кимёвий таркиби

  8. Микроб хужайрасида оксилни роли.

  9. Микроб хужайрасида углеводларни роли.

  10. Микроорганизм хужайрасида макро ва микро элементларни роли.


Download 232,9 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   47




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish