Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

www.ziyouz.com
kutubxonasi 
48
bugungi G'arb turmush tarzi voqeligi bilan solishtirganda, 40-50-yillarni eslatadi. 
Shunday qilib, musulmonlarning oiladagi o‘zgarishlarga oid asosiy munozaralari
«erkinlashgan G'arb"ning qoq markazidagi biz yashab turgan vaziyatga mos bo‘lishga bir 
oz moyildir.
G'arblik musulmonlar o‘z sharoitini nazariylashtirishga harakat qilayotgan sharoitda 
taqdirning g‘alati bir haziliga duch kelyapmiz: biz qo‘shilib keta boshlagan madaniyat 
endilikda yo‘qlikka yuz tutdi. Hatto yaqin-yaqinlarda: XX asrning 50-yillari va 60-
yillarining boshida ham oilaparvar Ibrohim zaminiga ildiz otgan ulug‘ diniy an'anaga 
asoslangan Yevropadagi oilaviy qadriyatlarni tanib olish mumkin edi. Islom va xristianlik 
o‘rtasidagi doktrinaga oid bahslar keskinligicha qolgan paytda, musulmonlar va 
xristianlarning axloqiy va ijtimoiy qarashlari aksariyat hollarda bir-biriga juda yaqin 
edi.
Bugungi kunga kelib, bu o‘xshashlikdan nom-nishon qolmayozdi. Hatto cherkovlar ham, 
necha asrlarga guvoh bo‘lgan metin qoya erkinliklarning qum bo‘roniga dosh berolmay, 
tobora darz ketib parchalanayotgani kabi, mutlaq ma'naviy haqiqatlarning izchil va 
ishonchli jarchisi bo‘lishga da'vo qilmay qo‘ydi, Britaniya katoliklarining odatda sog‘lom 
fikrlovchi vakili kardinal Hyum ham yaqinda homofiliya (erkak bilan erkakning jinsiy 
aloqasi) xususida murosali mulohazalar bildirdi; toru tarang jinsi jim va charm kurtka 
kiyib olgan anglikan yepiskopi o‘zining boshqa bir erkak bilan aloqasi xususida 
ochiqchasiga gapirdi. Londondagi oila qadriyatlari xususida va'z aytuvchi 900 nafar 
ruhoniyning 200 nafari gomoseksualizmga moyil ekani haqida turli gap-so‘zlar oralab 
yuribdi. Sodomning «fazilatlari»ni qo‘shiq qilib kuylayotgan bir qator xristian va yahudiy 
tashkilotlari, alohida shaxslar, dunyoviy jamiyat tarafdorlarining qo‘llab-quvvatlashi 
tufayli an'ananing qolgan ovozi ham o‘chguncha kundan-kunga ko‘payib boraveradigan 
ko‘rinadi. Yevropaning boshqa o‘lkalari ham unchalik ortda qolayotgani yo‘q.
Bu shundan dalolat beradiki, Yevropaning ko‘pgina joylarida sinf, irq va iqtisodiyot 
nuqtai nazaridan chetga surilib qolgan musulmon jamoasi begonalashuvning bunday 
keskin ko‘rinishiga qarshi turishi kerak bo‘ladi. Yevropaning oldingi avlodlari qonuniy deb 
e'tirof etgan qadriyatlarning yakkayu yagona himoyachisi bo‘lmish kamchilikni tashkil 
etuvchi fuqarolar, ya'ni bizlar yo‘lidan adashgan kishi ko‘yiga tushib qolganmiz. 
Ko‘pchiligimiz vahima qo‘zg‘ash, keng dunyoni iflos va zulmga to‘la deb ayyuhannos 
solish hamda turli guruhlarga, sajda qiluvchilarga bo‘linib ketish gunohidan o‘zimizni 
tiya olmaymiz. Bunday harakatlar universitetlar shaharchalarida keng quloch otmoqda. 
Biroq bunday befoyda va yuzaki ermakning yo‘lini to‘sish kerak. Modomiki, e'tiqodimiz 
bizni yo‘ldan ozdirmoqchi bo‘lganlar tasavvur qilganiday kuchli ekan, unga Yevropa 
haqqi-hurmati osongina qarshilik ko‘rsatishimiz zarur. Ayni paytda post-modern va post-
xristian holatida bo‘lgan Yevropa bilan o‘zaro munosabatlarimiz qalin va samarali bo‘lishi 
lozim.
Biroq bunday pozitsiya - turimni tushuntirish strategiyasi musulmon traditsionalizmi 
tasalli beruvchi essentsial "metanarratsiya"ni dastak qilib olmasligini bilishga tayanishi 
zarur. Chunki essentsial "metanarratsiya"ning ob'ektiv haqiqatga da'vosi uning madaniy 
identitetning aniqlovchisi maqomidan ko‘ra kamroq ahamiyatga ega. Bu natsionalizm va 
fashizm singari raqib essentsializmlarning 20-asrdagi fojiasi edi; bu aksariyat hollarda 
musulmon faollarining bezovtaligi ruhiy voqelikka bo‘ysungan yoki hatto soxta ruhiy 
haqiqatdan tasalli izlash bilan o‘rin almashgan xatosi hamdir. 20-asrning 70-yillariga 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter