Microsoft Word XXI asrda islom ziyouz com doc

mujaddid
, mo‘‘tadil, bag‘rikeng, 
ruhoniy ko‘zqarashga ega, dunyoviy tafakkurni tanqid qilibgina qolmasdan, uni 
tushunadigan va u bilan bahsga kirisha oladigan daho G'azzoliy kerak. Xususan, bunday 
shaxs yangi zamonga o‘z hukmini o‘tkazayotgan ma'naviyat, san'at va atrof-muhit 
masalalarini puxta bilishi darkor.
G'arb kishisiga nima ta'sir etishi va uni nima harakatlantirayotganidan xabardor g‘arblik 
musulmon mutafakkirlar biladiki, mabodo islom diskursi ushbu masalalarga e'tibor 
qaratib, muvaffaqiyatga erishadigan, ekstremizmning yovuz ruhini quvadigan bo‘lsa,
dinimiz nafaqat gullab-yashnashi, qolaversa, yangi asrning diniy kurashlarida markaziy 
o‘rinni qayta egallashi ham mumkin. Faqatgina Alloh kelajakni bilguvchidir. Biroq biz 
chorrahada turganimiz ravshan, shuning uchun ham mingyillik favqulodda ramz sifatida 
ayni muddaodir. U yo intellektual va ma'naviy jihatdan boy an'analarga ega bo‘lishiga 
qaramasdan, aholisi tobora ko‘payib borayotgan va boshboshdoqlik zonasi bo‘lmish 
islomning osongina ro‘y bergan so‘nggi inqirozidan darak beruvchi nuqta bo‘ladi. Yoki 
musulmonlar o‘z faoliyatini tanqidiy baholab, befoyda mutaassiblikdan voz kechishadi va 
dunyoda o‘ziga xos bo‘lgan axloqiy va ma'naviy namuna rolini o‘ynay boshlaydi.
Sharqqa ham, G'arbga ham qarab, an'anaviy ummatlarning parokanda bo‘lib 
ketayotganini ko‘rib, biz buning imkoni bormi, degan savolni beramiz. Biroq biz 
yashayotgan zamonda kelajakni bemalol muhokama qilish mumkin. Ilgari islomga 
qarshilik ko‘rsatgan yoki uni ta'qib qilgan xristianlikning murosasiz qanoti, millatchilik 
va kommunizm singari mafkuralarning umri tugab bormoqda. Shafqatsiz va harbiy-
fashistik dunyoqarashlar 20-asrning o‘rtalarida tarix kultepasidan joy oldi. Kembrij 
universitetining antropologi Ernest Jellner islomni «so‘nggi din» deb atagan edi. II bobda 
o‘sha «so‘nggi din»ning favqulodda vujudga kelgan tarmoqlarini uning eng yangi davr - 
postmodernizmga javobi kontekstida tadqiq qilishga harakat qilamiz.
Nekbinligimiz o‘zimiz meros qilib olgan yoki tanlagan narsaning asosiy talablariga 
ishonsakkina o‘zini oqlaydi. Musulmonlar bo‘lar-bo‘lmasga asabiylashavermasa, raqiblari 
chizib bergan dunyoviylashish yo‘lidan va reaktsion xorijiylikga ko‘r-ko‘rona 
ittifoqchilikdan qochsa, dunyo imperiyalariga qayta egalik qilishi va Alloh lashkarlari 
degan muborak nomni qayta tiklashi mumkin. Ummatlar yangi zamon diskursi bilan 
bog‘liq mavjud tanglikka qaramasdan, dunyo miqyosidagi mavhumlikdan kelib chiqqan 

---

XXI asrda Islom: Postmodern dunyoda qiblani topish. Timoti J. Uinter