Microsoft Word педагогика тарихы кейинги вартант

3.9.. Axmed Yugnakiydiń «Hibbat-ul-haqayıq» shı
ǵ
armasında
ǵ
ı 
didaktikalıq kóz-qaraslar 
Axmet Yugnakiydiń ómiri hám xızmetleri haqqında
ǵ
ı ma
ǵ
lıwmatlar júdá 
kem. Al, házirgi aytılajaq ma
ǵ
lıwmatlar onıń shı
ǵ
armalarınan alın
ǵ
an. 
Axmed Yugnakiy Qaraxaniyler dáwiriniń ataqlı shayırı, oyshılı, patshalardıń 
jámiyetti basqarıw, xalıqtı táyrbiyalap uslap turıw jolları haqqında «Xibbatul-
Xaqayiq» («Xaqıyqatlıq-sıylı
ǵ
ı») atlı kitap jaz
ǵ
an ullı alım.
Axmed Yugnakiy Samarqand walayatınıń Yugnaq qalasında tuwıl
ǵ
an. Ol 
tuwhma soqır bolıp dúńya
ǵ
a keliwine qaramastan ótkir zeyinli, dıqqatı, yadı kúshli 
bol
ǵ
an. Onıń «Xibbatul –haqayıq» shı
ǵ
arması ózine tán ózgeshelikleri mol 
pedagogikalıq miynet. Bul shı
ǵ
armanıń bizge deyin bes nusqası jetip kelgen bolıp, 
olardıń úshewi tolıq saqlan
ǵ
an, ekewiniń ayırım bólimleri 
ǵ
ana qol
ǵ
a kirgizilgen.
Yugnakiydiń shı
ǵ
armaları 1915-1916 hám 1925 jıllarda Stambul qalasında
Najib Osim tárepinen basıp shı
ǵ
arıl
ǵ
an. “Hibbat ul-haqayıq” shı
ǵ
armasınıń 
joqarı dárejede kórkem, filologiyalıq hám pedagogikalıq jaqtan áhmiyeti ullı 
bol
ǵ
anlı
ǵ
ı sebepli onı qayta basıp shı
ǵ
arıw
ǵ
a barqulla zárúrlik tuwılıp kelgen. Usı 
zárúrlik sebepli 1971-1972 jıllarda K.Mahmudovtıń miynetleriniń natiyjesinde 
Tashkent qalasında, 1980 jılı Pekinde hám 1984 jılı Alma atada basıp shı
ǵ
arıl
ǵ
an. 
Shı
ǵ
arma 14 baptan ibarat bolıp, ózinde 256 taqmaqtı hám 512 úzindini
qamtıydı.

---

Shı
ǵ
armanıń tolıq nusqaları Gerat hám Stambulda XV-XVI ásirlerde 
kóshirilgen bolıp, sońnan Stambul nusqası 1480-jılı kóshirilgen. «Xibbatul-
haqayıq»tın tolıq nusqaları túrkiya kitapxanalarında, al ayrım bólimlerinen ibarat 
bir nusqası Berlinde saqlanadı.
Shı
ǵ
arma 256-bet 512-misradan ibarat. Kitapta shayır: «Atım shayır Axmed, 
sózim pándiw násiuat, adep beriwden ibarat» dep keltiredi. Kitapta sol dáwirdegi 
filosofiyalıq, jámiyetlik, siyasıy, diniy ádep-ikramlıq túsinikleri, ekonomikalıq 
qatnasıqlardı tártipke salıwdi maqset etedi.
Bul máselelerdi ol belgili dárejede pantenizm, sufizm táliymatına súyenip 
sheshiw ge umtıl
ǵ
an. Shayırdıń pikirinshe jámiyettiń jaqsı yaki buzıq islerge 
beyim bolıwına adamlardıń ózleri ayıplı. Adamlar jaratılısı ja
ǵ
ınan birdey, biraq 
olardıń bir-birinen parqı, olardı qáliplestirgen tálim tárbiyadan dep túsindiredi.
Insandı tárbiya kámal
ǵ
a keltirip jetilistiredi. Tárbiya izbe-iz júrgizilgende 
ǵ
ana nátiyjege erisiledi. Tárbiyanıń ba
ǵ
darı oqıw, ilimge qızıqtırıw, ilimdi 
rawajlandırıw. Mámleket basshısınıń baqlawı astında bolıwı zárúr. Bilimli adamlar 
ádep-ikramlı boladı dep Xibbatul haqayıq shı
ǵ
armasında hár tárepleme kamal
ǵ
a 
kelgen insandı qáliplestiriwdiń ózine tán sistemasın jaratadı.
Shayır bul shı
ǵ
armasında insandı kámal
ǵ
a keltiriwdiń eń áhmiyetli hám 
tiykar
ǵ
ı ólshemleriniń biri sıpatında insannıń bilimge iye bolıwı ya
ǵ
nıy o
ǵ
an aqıl 
tárbiyasın beriw kerek dep túsindiredi. Axmed Yugnakiy óz kitabında bayanla
ǵ
an 
bul tálim-tárbiyalıq táliymatın, el ishinde orın al
ǵ
an basqa da tálim-tárbiyalıq 
pikirler menen salıstırıp, qay jaqsısın qabıl etiw kerekligin usınıs etedi.
Onıń bul pikirleri jaslar tárbiyasında qollanatılatu
ǵ
ın táriyalıq printsiplerdiń 
salıstırmalı bolıwın, onıń eń jaqsı túrlerin saylap alıw zárúrligin, sonday-aq, 
jámiyette tárbiya mazmunı aldın
ǵ
ı qatarda
ǵ
ı jetekshi pikirler menen tolısıp 
otıratugınlıgı túsindiriledi.