Microsoft Word Mineral va petro lat doc

Dunyodagi yirik olmos kristallari haqida ma’lumotlar (V.A.Milashev bo‘yicha)

Yirik olmos nomi	Og‘irligi (karat hisobida)	Topilgan joyi va yili
Kullinan	3106	Janubiy Afrika, 1905
Eksselsior	971,5	Janubiy Afrika, 1983
Serra-Leone yulduzi	968,9	G‘arbiy Afrika, 1972
Buyuk Mogol	787	Hindiston, XVII asr
Prezident Vargas	726,6	Braziliya, 1938
Nizomiy	440	Hindiston, 1935
Viktoriya	428,5	Janubiy Afrika, 1880
Toj-Mahal	146	Hindiston, XVII asr
Shoh Akbar	119	Hindiston, 1918

Olmosning rangi, shaffofligi turlicha: rangsiz, shaffof, oq, havo rang, yashil, sarg‘ish, jigarrang, qizg‘ish, to‘q kul rang, ba’zan qora. Olmosning ichki tuzilishi uning hosil bo‘lish sharoiti haqida qo‘shimcha ma’lumot beradi. Masalan, yuqori haroratda yuzaga kelgan olmos – oktaedr qiyofasida, rangsiz bo‘ladi. Haroratning asta-sekin pasayishi natijasida uning shakli rombododekaedrdan kub shakliga qarab o‘zgaradi va rangi quyuqlashib qora bo‘ladi. Olmosning qattiqligi 10. Mutlaq qattiqligi kvars qattiqligidan ming marta, korund qattiqligidan 150 marta ortiq. Olmos mo‘rt bo‘lib, ulanish tekisligi (III) bo‘yicha o‘rtacha mukammal. Solishtirma og‘irligi – 3,4–3,5, kuchsiz elektr o‘tkazuvchan. Tabiatda olmosning o‘ta sifatli, chiroyli xillari bilan birga yomon xillari uchraydi: 1) bort shaklsiz, darzliklardan tashkil topgan, mayda qo‘shimtalarga boy; 2) ballas – shu’lasimon, sharsimon mayda zarrali turi; 3) karbonado – zich kristalli, qora rangli, ba’zan mayin, g‘ovak donali agregatlardan iborat.



25-rasm. Olmos.

1953-yili shved mutaxassislari birinchi marta sun’iy olmosni laboratoriyada 3270 °C li haroratda va 10 Pa bosimda olishga muvaffaq bo‘lishgan.