Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

ikkinchi yarmidan boshlab ortib bordi. Bu yozuvlarning shumer, 
etrusk yozuvlariga yaqinligi haqida fikrlar bildirildi. Ularni o‘qish 
uchun avval ularning tilini aniqlash muhim ahamiyatga ega. 
 Arxeologik materiallar, muhrlardagi tasvirlar orqali 
Xarappa madaniyati ahlining dinga bo‘lgan 
munosabati, e'tiqodi haqida ma'lumot olish mumkin. Ba'zi olimlar 
Moxenjo-Darodan topilgan katta binoni ehrom deb hisoblaydilar. Bu 
binoga pishiq g‘ishtli hovuz ulanib ketgan. Ko‘plab ayol xaykallari 
mahalliy halq ona-ma'budaga sig‘inganidan dalolat beradi. 
Tadqiqotchi olim A.Beshem  xulosasiga ko‘ra, xarappaliklar turmush 
tarzi, urf-odatlari, rasm-rusmlari keyinroq hinduizm dinida aks etdi. 
Masalan, loydan yasalgan ona siymosi Xarappa madaniyatidan so‘ng 
ming yil o‘tgach paydo bo‘ldi.  
Xarappa madaniyatining siyosiy va ijtimoiy tizimi hali yetarli 
darajada yoritilmagan. YAqin-yaqingacha olimlar orasida bu davrda 
davlat tizimi shakllanib ulgurmagan, degan fikr hukmron edi. 
Xarappa, Kalibangan va Moxenjo-Daroda olib borilgan qazishma 
ishlaridan ma'lum bo‘lishicha, ana shu davrda ijtimoiy tabaqalanish 
vujudga kelib, jamiyatda sinflar paydo bo‘lgan. 
Akademik  V.V Struve E.Makkeyning kitobiga yozgan 
so‘zboshisida
1
 Xarappa madaniyati quldorlikka asoslangan, uning 
siyosiy tuzumi esa Shumer siyosiy tuzumiga yaqin, deb ta'rif beradi. 
Xuddi shu fikrni boshqa olimlar ham tasdiqlaydilar. Yozma daliliy 
ashyolar bo‘lmaganligi sababli, bu fikrlarning birontasini biz to‘g‘ri 
yo noto‘g‘ri deb ayta olmaymiz. Xarappada tabaqalanish yuz bergan 
deb faraz qilish mumkin, xolos. Shaharning gullab yashnagani, yirik 
bozorlar, sun'iy suv havzalari va oziq-ovqat mahsulotlari saqlaydigan 
katta omborlarning mavjud bo‘lganligi markazlashgan hokimiyat 
tizimidan dalolat beradi.  
 Yangi arxeologik materiallar Xarappa 
madaniyatining so‘nggi davrini ko‘z 
oldimizda gavdalantiradi. Bu vaqtga kelib ichki inqiroz natijasida bir 
                                                 
1
 World and Global History : Research and Teaching / edited by Seija Jalagin, 
Susanna Tavera, Andrew Dilley- Pisa: Plus-Pisa University Press, 2011 
Mahalliy aholi 
e`tiqodi 
Xarappa madaniyati 
inqirozi 

---

 
 
186
qancha markazlar hayoti so‘na boshladi. Bu jarayon hamma yerda har 
xil kechdi va uzoq vaqt davom etdi. Avvaliga inqiroz sabablari 
bosqinchi qabilalar bosqini deb qaralgan bo‘lsa, yangi ma'lumotlar bu 
mulohaza noto‘g‘riligini ko‘rsatdi. Solnoma ma'lumotlariga ko‘ra 
inqiroz  miloddan avvalgi XIX-XVIII asrlarda boshlangan. Hind 
arxeologlarining Lotxaldagi qazishma ishlari salmoqli natija berdi. 
Tadqiqotlardan ma'lum bo‘lishicha, bu yerda inqiroz miloddan