Microsoft Word Jahon tarixi rasmsiz pechat varianti doc

«daraja». Bu so‘z qadimgi Hindistonda ana shu so‘nggi ma'nosida 
ko‘proq ishlatilgan. Ingliz olimi Beshem har bir varna muayyan 
rangni, ya'ni braxman-oq, kshatriy-qizil, vayshiy-sariq va shudra-qora 
rangni bildiradi, degan xulosaga keladi. 
Veda rivoyatlarida to‘rt varna dastlabki odam-Purushadan kelib 
chiqqan deyiladi
1
.  “Purushasakta” madhiyasida hikoya qilinishicha, 
braxmanlar Purushaning og‘zidan, kshatriylar qo‘lidan, vayshiylar 
sonidan, shudralar oyog‘idan paydo bo‘lgan emish. Olimlar varnalar 
kelib chiqishini ibtidoiy jamoa tuzumining inqirozi bilan bog‘lashadi. 
Shudralar tabaqasining vujudga kelishi bir muncha murakkab 
jarayon. Bunga ikki narsa: iqtisodiy mustaqillikdan mahrum bo‘lgan 
fuqarolar va oriylar jamoasidan badarg‘a qilingan a'zolarning 
ko‘payishi sabab bo‘ldi. Ushbu shaxslar to‘rtinchi varnani tashkil 
qildilar. Ammo varna faqat qabiladoshlar emas, balki begonalar 
hisobiga ham ko‘paydi. To‘rtta varna tuzumi bir vaqtning o‘zida 
shimoliy Hindistoning ko‘p yerida rivojlanib bordi.   Qadimgi 
                                                 
1
 World and Global History : Research and Teaching / edited by Seija Jalagin, 
Susanna Tavera, Andrew Dilley- Pisa: Plus-Pisa University Press, 2011 

---

 
 
191
xalqlarda jamiyatning ba'zi a'zolarining boshqalaridan ustunligi 
oliynasablik ko‘rsatkichi deb qabul qilinib, diniy qobiq bilan o‘ralgan. 
Braxmanlar eng oliy varna hisoblangan. Faqat ular diniy marosimlar 
o‘tkazish huquqiga ega bo‘lganlar. Saroy kohini - muroxita davlat 
boshlig‘iga ta'sir o‘tkaza olgan. 
Kshatriylar braxmanlarga nisbatan quyi tabaqa vakili bo‘lishiga 
qaramay, ularning jamiyatdagi mavqyei baland edi. Davlat, harbiy 
kuch, moddiy boyliklar, asosan, kshatriylar qo‘lida bo‘lgan. 
Braxmanlar adabiyotida bunday zodagonlarni turlicha: roja, rojaputra 
kabi nomlaganlar.  
 Jamiyatning  asosiy  qismini  vayshiylar, ya'ni chorvador va 
dehqonlar tashkil qilgan. Ular braxman va kshatriylarni moddiy 
boyliklar bilan ta'minlab turishgan. Ular soliq to‘lovchi toifa vakillari 
bo‘lishiga qaramay, iqtisodiy jihatdan mustaqil bo‘lib, yerga egalik 
qilish huquqiga ega edilar. Ular davlat apparatida muhim rol o‘ynar, 
shu bilan birga, piyoda askarlarning asosiy qismini tashkil qilardilar. 
Vayshiylar vedalar davrida katta obro‘ga ega bo‘lib, ammo o‘sha 
vaqtdayoq ular orasida mulkiy bo‘linish kuzatilgan.  
Dastlabki uch varna vakillari - braxman, kshatriy va vayshiylar